مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی

  • مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
  • مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
مونا سلطانیشنبه 30 فروردين 1399 | 4 سال پیشبی شک مقبره شیخ صفی الدین یکی از شاهکارهای معماری اسلامی بوده است و از جاذبه‌های شاخص در استان اردبیل است. هنر معماری و آثار به جای مانده در هر خطه نشانگر شخصیت و روحیات مردم آن سرزمین و شناسنامه‌ای است که از گذشته برایشان به جای مانده است. مقبره شیخ صفی مجموعه‌ای از آرامگاه های بزرگان مشایخ و سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی در دو سبک آذری و اصفهانی است، که نخستین بار شاه طهماسب آنها را به صورت مجموعه‌ای واحد درآورد و بعدها شاه عباس بناهای مهم دیگری را به آن افزود. سابقه بخش هایی از این بنا به دوره خود شیخ صفی الدین (۶۵۰_ ۷۳۵) عارف نامی ایرانی و فرزندان وی شیخ صدرالدین موسی و خواجه علی سیاهپوش می‌رسد. به نوشته منابع منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مکان بوده و بنا بر وصیت خود او جنازه‌اش را در اتاقی جنب خلوت خانه و باغچه و حوض خانه دفن کردند و بر قبر وی بنایی ساختند، و از آن پس این مکان اهمیت و قداست یافت و شماری از مشایخ و محارم از جمله همسر شیخ و نیز شاه اسماعیل اول و گروهی از قربانیان جنگ های شیروان و چالدران در جوار مرقد شیخ دفن شدند. برای ورود به آن مراحل و مراتب هفتگانه طریقتی در نظر گرفته شد و مجموعه آرامگاه شیخ از اجزا و عناصر معماری ویژه‌ای تشکیل یافت. گنبد گنبد " الله الله" که بر فراز آرامگاه برجی شیخ صفی قرار گرفته، از داخل به صورت هشت ضلعی بنا شده و قسمت خارجی مقبره به صورت برجی مدور است، که گنبد معروف به " الله الله" بر بالای آن جای گرفته. این برج که پوشش گنبد آن از نوع گسسته نار و محیط آن ۲۲ متر است بر روی شالوده ای از سنگ های ازاره هشت پهلو به بلندای ۱.۵ متر قرار گرفته و ارتفاع تمامی آن در حدود ۱۷.۵ متر است. کف مقبره هشت گوش با سنگ سفید و کاشی های خشتی به رنگ اخری پوشیده شده و دیوارهای اتاق مقبره تا ارتفاع تقریباً ۲.۳ متر با ازاره های چوبی پوشیده شده است. دیوار‌ها تا محل انتقال دیوار به گنبد، گچ کاری شده و بر روی گچ کاری ها پرده‌های نقاشی، میخکوب شده است. این نقاشی ها که با رنگ و روغن کار شده، خیلی شبیه به طرح های قالی است و مطابق شیوه ای که در دوره صفویان مورد استفاده بوده است. شامل نقش های گل و بوته و شاخ و برگ و اسلیمی های در هم بافته شده است که با ظرافت و به نحو زیبایی بر روی کرباس طراحی و رنگ آمیزی گردیده است. سنگ قبر فعلی مرقد شیخ صفی از مرمر سفید است که بر روی آن صندوق بسیار عالی خاتم کاری و منبت قرار گرفته است. این صندوق از آثار گران‌بهای هنر اسلامی است که در گذشته مرصع به جواهرات بوده و در حاشیه بالای سطوح جانبی آن کتیبه مفصلی به خط ثلث حکاکی شده است، که حاوی عباراتی از جمله نام صاحب آرامگاه است. درجنوب قبر شیخ مزار شیخ حیدر( پدر شاه اسماعیل اول) با صندوقچه های چوبی و منبت کاری شده قرار گرفته و دو قبر دیگر در محوطه آرامگاه و جبهه شمالی قبل شیخ واقع شده است. اردبیل به سبب آنکه مدفن شیخ صفی‌الدین بوده، پایتخت معنوی شاهان صفوی به شمار می‌رفته و شاهان صفوی هرگاه فرصتی پیش می آمد، به زیارت قبر جد خود می شتافتند. روایت است شاه عباس بزرگ از نیم فرسنگی شهر، چکمه و پاپوش از پای در می آورد و با پای برهنه به زیارت جدش می شتافت. آرامگاه شاه اسماعیل صندوق چوبی نفیسی از خاتم و منبت بر قبر شاه اسماعیل نهاده اند که گویا هدیه همایون شاه گورکانی است. تمام صندوق با یک غلاف در هم بافته پیچ در پیچ از شکل های هندسی گره سازی شده است. پروفسور پوپ، شرق شناس آمریکایی در بازدیدی که به سال ۱۳۱۶ خورشیدی از این بقعه به عمل آورده در توصیف صندوقچه چوبی قبر شاه اسماعیل یادآور شده است که دیگر تهیه این صندوق مقدور نیست. انتخاب صلوات کبیره یا چهارده معصوم به عنوان تزیین در سطوح خارجی گنبد آرامگاه مبین این حقیقت است که برای نخستین بار شاه اسماعیل در تمام قلمرو حکومت خود مذهب شیعه را رسمیت داد. گفته شده است شاه اسماعیل در زمان حیات خود دستور ساخت مقبره را داده است. جنت سرا در ضلع شمالی صحن اصلی ایوانی با در بزرگ چوبی ارسی مشبک قرار دارد. در شمال این ایوان که به مثابه شاه نشین است، در ارسی دیگری تعبیه شده که به ساختمانی گنبددار و هشت ضلعی موسوم به جنت سرا باز می شود. به گفته برخی جنت سرا محل سماع دراویش بوده است. ظاهراً جنت سرا پس از آنکه شاه‌عباس اشیا گرانبها و کتاب های کتابخانه سلطنتی را به بقعه اهدا کرده، به صورت کتابخانه درآمده است. قندیل خانه قندیل خانه تالاری است مستطیل شکل به ابعاد ۱۱.۵ در ۶ متر و دو فضای پیوسته در شمال و جنوب آن، که طاقی نیم گنبدی هرکدام را پوشش داده است. در ۹۴۶ به دستور شاه طهماسب اول، مقصود کاشانی فرشی برای قندیل خانه با ۳۳ میلیون گره بافت. که بعد از گستردن بر زمین نقش آن را بر سقف به صورت مطلا تصویر کردند. این فرش که کی. ابوت انگلیسی در دوره قاجار آن را از اردبیل خارج کرده است، هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت هال لندن به عنوان نفیس ترین قالی دوره صفوی با نام" فرش اردبیل" نگهداری می‌شود. چینی خانه چینی خانه از بناهای اولیه مجموعه شیخ صفی است که احتمالا قبل از احداث جنت سرا و قندیل خانه و حتی شاید هم زمان با گنبد" الله الله" ساخته شده باشد، که در ابتدا محل اجتماع درویشان یا تالار مراسم بوده است. در دوران شاه عباس اول با ایجاد تغییراتی در داخل آن، محل نگهداری کتب نفیس و اشیای قیمتی و چینی های سلطنتی شد. این چینی ها از نوع ظروف مشهور به مینگ و سلادون به سفارش شاه عباس اول به دست صنعتگران چینی ساخته و همگی مهرشاهی و عبارت" وقف آستانه شیخ صفی نمود بنده شاه ولایت عباس" را دارند. بخشی از این گنجینه ها صرف لشکرکشی های شاه طهماسب و نادر شاه شد و در دوره دوم جنگهای ایران و روس پاسکوویچ، فرمانده سپاه روس بخشی از این اشیا را به سن پترزبورگ انتقال داد و هم اکنون در موزه ارمیتاژ موجود است. بخشی از ظروف نیز به همراه چند قطعه فرش به تهران و به موزه ایران باستان منتقل و سپس با افتتاح موزه صفوی به چینی خانه بازگردانده شد. آنچه در اینجا آمده تنها خلاصه‌ای از یادگاری های دوران صفوی است. آرامگاه شیخ صفی تنها مقبره ای خالی نیست، مجموعه ای است گرانبها از ظروف، معماری، تاریخ، کتب نفیس و هر چه از ایران گذشته به جای مانده. که بی شک ارزش دیدن و سیر و سفر به گذشته را دارد.

عکاس: سپیده اصلان منابع: شهبازی شیران، حبیب ،۱۳۹۵ ،بررسی ساختار معماری و تزیینات آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف به گنبد الله الله بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی ،دائره المعارف اسلامی، دانشنامهٔ جهان اسلام ،تألیف محمود موسوی

civilica.comدسته‌بندیآرامگاه‌هااردبیلکلید‌واژهاردبیلشیخ صفی الدین اردبیلیگنبد الله الله1780 بازدید
بابک بسیار سپاس از اشتراک‌گذاری 🙏🙏جمعه 5 ارديبهشت 1399 | 4 سال پیش
علیرضا سلام وقت بخیر.. خسته نباشید بسیار آموزنده و کامل توضیح داده شده... ممنون از شما 🙏 جمعه 5 ارديبهشت 1399 | 4 سال پیش
azadeh بسیار عالی و آموزنده سپاس فراوان🙏جمعه 5 ارديبهشت 1399 | 4 سال پیش
Tayebe سلام ، ممنون از توضیحات خوبتون ، مشتاق شدم حتما این مکان تاریخی و ببینم 👌جمعه 5 ارديبهشت 1399 | 4 سال پیش
  • بقعه شیخ صفی الدین اردبیلیآرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مکان‌های تاریخی و باستانی شهر اردبیل در شمال باختری ایران و از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. در این محوطه علاوه بر مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز کشه‌شدگان جنگ چالدران، قرار دارد.
  • بقعه شیخ صفی الدین اردبیلیآرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مکان‌های تاریخی و باستانی شهر اردبیل در شمال باختری ایران و از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. در این محوطه علاوه بر مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز کشه‌شدگان جنگ چالدران، قرار دارد.
  • مقبره شهدای جنگ چالدرانمقبره کشته‌شدگان جنگ چالدران یا شهیدگاه در حیاط آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، بنیان‌گذار تشییع صفوی در شهر اردبیل واقع شده‌است.
  • بقعه شیخ صفی الدین اردبیلیآرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مکان‌های تاریخی و باستانی شهر اردبیل در شمال باختری ایران و از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است. در این محوطه علاوه بر مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) و نیز برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز کشه‌شدگان جنگ چالدران، قرار دارد.
  • استان اردبیل
آخرین پست‌ها