ورود
جستجو
سرچشمه
وبلاگ
جشنوارهها
وبنامهها
نقشه ایران
تماس
جستجو
ایران
جاذبهها
جاذبههای فرهنگی
سایر ویژگیهای فرهنگی
برپایی جشن سده ( جشن ناقالی - کردعلی کوه) در روستای خان آباد
جشن شده(جشن ناقالی) شامگاه چهلمین روز پس از جشن شب چله، آبان روز از بهمن ماه و در چلهی زمستان، جشن «سَدَه» یا جشن ناقالی برگزار میشود( ناقالی گنه...
×
تقی قاسمی
دوشنبه 10 اسفند 1388 | 15 سال پیش
جشن شده(جشن ناقالی) شامگاه چهلمین روز پس از جشن شب چله، آبان روز از بهمن ماه و در چلهی زمستان، جشن «سَدَه» یا جشن ناقالی برگزار میشود( ناقالی گنه گنه چهل رفته پنجاه مانه) جشن سده در نواحی مختلف با نامهای مختلفی شناخته میشود:در خراسان «سَرِه»، در نواحی اراک «جشن چوپانان»، در خمین و خان آباد« ناقالی ، کُردعلی کوه »، در دلیجان «هَله هَله» و در بَدَخشان تاجیکستان به نام «خِرپَچار». در فراهان، سنگسر سمنان، چهار روز پیش و پس از سده را «چاروچار» و سردترین شب زمستان میدانند آبان روز از بهمن ماه برابر با 10 بهمن در گاهشماری ایرانی ستایش پاک تو را باشد، ای آتش پاک گهر، ای بزرگترین بخشودهی اهورامزدا، ای فروزندهای که در خوری ستایش را، میستاییم تو را، که در خانهمانمان افروختهای... (اوستا - آتش نیایش) همانگونه که میدانیم در ایران باستان سال به دو بخش تابستان بزرگ «هَمَه» و زمستان بزرگ «زَیِنَه» تقسیم شده بود که هریک را چَهره مینامیدند. بخش نخست که تابستان است از آغاز فروردین تا آخر مهر، یعنی 210 شبانه روز و بخش دیگر که زمستان بزرگ است از آغاز آبان ماه تا آخر اسفند یعنی پنج ماه به اضافهی روزهای کبیسه و به عبارت دیگر در سه سال نخستین 156 روز و سال چهارم 157 روز بوده است. بنابراین سده عبارت است از 100 روز از آبان گذشته که سده یا سته نامیده میشود، یعنی 100 روز از زمستان گذشته است. ابوریحان بیرونی در «آثارالباقیه» مینویسد : «... ایرانیان پس از آنکه کبس از ماههای ایشان برطرف شد، در این وقت منتظر بودند که سرما از ایشان برطرف شود و دورهی آن به سر آید، زیرا ایشان آغاز زمستان را از پنج روز که از آبان ماه بگذرد میشمردند و آخر زمستان ده روز که از بهمن ماه میگذشت میشد... و اهل کرج این شب را «شب گَزَنه» میگویند، یعنی شبی که در آن گزیدن زیاد است و مقصودشان این است که سرما شخص را در این شب میگزد ...» و در کتاب «التفهیم» نیز دربارهی نامگذاری جشن سده آورده است : «... و اما سبب نامش چنان است که از آن تا نوروز پنجاه روز است و پنجاه شب ...» منوچهری دامغانی نیز میگوید : و نیک بیامدست به پنجاه روز پیش جشن سده، طلایهی نوروز و نوبهار برخی روایات پیدایش سده را به اردشیر پاپکان و برخی دیگر به کیومرث نسبت دادهاند و گفتهاند چون عدد فرزندانش به سد رسید، جشنی بزرگ برپا کرد و آتشی فراوان افروختند و آن را سده نام نهادند. از پیروزی فریدون بر ضحاک نیز خبر آمده است. خلف تبریزی در «برهان قاطع» آورده است که : «کیومرث را سد فرزند از اناث و ذکور بود، چون به حد رشد و تمیز رسیدند، در شب این روز جشن ساخت و همه را کدخدا کرد و فرمود که آتش بسیار برافروختند بدان سبب آن را سده میگویند.» در پی این مطلب نیز میگوید که این جشن را بعضی به آدم نیز نسبت میدهند، و آشکار است که منظور از آدم همان کیومرث است که در اساطیر ایرانی نخستین بشر محسوب میشود. بیرونی نیز در التفهیم و آثارالباقیه به همین موضوع در شمار یکی از انگیزههای برپایی این جشن اشاره میکند. گَردیزی مولف «زین الاخبار» نیز همین نسبت را به گونهای دیگری یاد کرده و آن را به «مشیه» و «مشیانه» که در اساطیر ایرانی نخستین زوج محسوب میشوند، نسبت میدهد و این روایتی است که به گونههای مختلف، اما در معنی، ریشهی یگانه دارند و اغلب مورخان یاد کردهاند. اما دلیلی دیگر نیز برای برپایی جشن سده یاد شده است و آن به پیکار فریدون و ضحاک بر میگردد و از نگرش معنوی با داستان هوشنگ و مار سیاه آمیزههای فراوانی دارد. گوشه ای از مراسم جشن سده از بسیاری اشارات نویسندگان، مورخان و پژوهشگران، آشکار است که جشنهای نوروز، سده و مهرگان، جشنهایی بوده است همگانی که با سرور و شادمانی و به صورت کارناوال برپا میشده است. مردمان هریک به فراخور توان به تهیهی هیزم و خار و خاشاک به ویژه چوب «گزمی» میپرداختند و پشتههایی از آنها فراهم میکردند و آتش میزدند، سپس با صورتکهایی بر چهره و دست افشانی و پایکوبی تا چندین روز با گریز از همهی قیود، به جشن و شادمانی مشغول میشدند. آتشها در بالای پشت بامها یا در دشتها و بلندیها روشن میشد، مراسم جشن سده علاوه بر آتش افروزیهای گسترده، با برپایی مجالس سور و سرور و میهمانیهای بسیار مفصل همراه بوده است. پس از مراسم آتش افروزی، نیز این میهمانیها ادامه داشته و بر سر خوان مینشتند و نوشخواری در حد افراط از رسوم بوده است. مجالس رقص و موسیقی و آواز تا بامدادان به طول میانجامید و روز پس از جشن، پادشاه و بزرگان به پذیرایی مینشستند. دو چیز یافت از این آتش سده دو همال ستاره یارهی زرین و آسمان خلخال ز آفتاب یکی جام کرد چرخ امشب به یاد شاه به کف برنهاد مالامال «منشوری سمرقندی» جشن سده و سال نو ماه محرم فرخنده کناد ایزد بر خسرو عالم جشن سده در مجلس آراستهی تو با شادی چون زیر همی سازد با بم جشن سده را رسم نگه داشتی ای شاه آتش به خَشَن بردی از خانهی چهارم چون آتش سوزنده بیفروزد آتش آن یک رخ ساقی و دگر جام دمادم «فرخی» آمد ای سید احرار شب جشن سده شب جشن سده را حرمت، بسیار بوَد می خور ای سید احرار شب جشن سده باده خوردن بلی از عادت احرار بوَد «منوچهری» وینک بیامده است به پنجاه روز پیش جشن سده طلایهی نوروز و نو بهار آری هرآنگهی که سپاهی شود به رزم ز اول به چند روز بیاید طلایه دار «منوچهری» گذاشتیم و گذشتیم و آمدیم و شدیم تو شاد زی و بکن نوش بادهی روشن سده دلیل بهار است و روزگار نشاط نشاط کن که جهان پر گل است و پر سوسن بخواه جام و برافروز آذر بُرزین که پر شمامهی کافور شد کُه و برزن «عمعق بخارایی» شب سده است بیار ای چراغ رود نواز از آتش می، غم بسوز و چنگ نواز به جام خویش مر این رام ِخویش را می ده به کام خویش مر این زار خویش را بنواز طریق راحت گشای و راه رنج به بند عنان هجر فرو گیر و اسب وصل بتاز چون شعر خوانی در وصف این شب سده خوان چو عشق بازی در مدح شاه دنیا باز «عثمانی مختاری» شبهای سیه زلف مغان وش داری در جام طرب بادهی دلکش داری تو خود همه ساله سدهی خوش داری تـا زلف چلیپا، رخ آتش داری «خاقانی شیروانی» آتش جشن سده، آتش مهر وطن است کاندرین مُلک نخواهد که شب تار بود در چنین جشن ِطرب، آری خورشید دگر گر بتابد ز دل خاک، سزاوار بود خرم است این سده و شادروان باد که گفت شب جشن سده را حرمت بسیار بُوَد www.khanabad.ir
دستهبندی
سایر ویژگیهای فرهنگی
مرکزی
کلیدواژه
برپایی
جشن
سده
ناقالی
کردعلی
کوه
روستای
خان
آباد
88K بازدید
حسن صفری
معرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)
«بردو» صنعتی پرکاربرد دیروز وابزارناشناخته موزه های امروز خرمنکوب های سنتی که در اصطلاح محلی ˈ بَردو ˈ نامیده می شدند در واقع یک ماشین دست ساز چوبی بودند که به وسیله دو گاو و یا دو الاغ بر روی خرمن غلات کشیده و موجب خرد شدن ساقه ها و جدا شدن دانه های گندم از خوشه ها می شد.
محمد ناصری فرد
لرهای ایران و ایلمایی ها
پوشش های ساده هم می نواند معرف نمادهای مشترک فرهنگی تاریخی جوامع بشری باشد.
محمد ناصری فرد
سنگ نگاره های سونگون ارسباران - آذربایجان شرقی
سنگ نگاره ها، یکی از منابع کهن فرهنگی جوامع بشری محسوب می شوند. ارزش و اهیمیت آنها با دانش تخصصی و میزان علاقه مندی متولیان امور و مردم رابطه مستقیم دارد.
محمد ناصری فرد
سیر هنر کهن ایران به دیگر نقاط جهان
در گذشته های دور هنر یک زبان مشترک جهانی بوده است.
نادر چقاجردی
غار چال نخجیر
غار چال نخجیر در 8 کیلومتری شمال شرق شهر دلیجان قرار دارد. طول کلی غار حدود 1800 متر عنوان شده است که حدود 1200 متر آن قابل بازدید میباشد.
تقی قاسمی
ننه پیر و چرخ نخ ریسی(دوک dok) در باور اهالی روستای خان آباد
در باور اهالی روستای خان آباد،در اولین روز بعد از ششله یعنی هفتم اسفند ماه ننه پیر از پشکل پناه می آید و دوک نخ ریسی چوبی خود را آتش میزند تا به آب شدن یخها کمک کند و گرمابخش زمین باشد
تقی قاسمی
پخت نان شب عید در روستای خان آباد
پخت نان شب عید از جمله فعالیت های بانوان روستای خان آباد از قدیم تا به حال است.در گذشته روستائیان تمام مایحتاج نان خود را طبخ می كردند.در واقع زنجیره تولید گندم تا پخت نان (شامل كشت،داشت و برداشت گندم به عنوان ماده اصلی پخت نان، آسیاب كردن گندم و در نهایت تولید نان) توسط مردم روستا انجام میشد.
تقی قاسمی
رفتن به میهمانی های شبانه، #شب_نشینی و خوردن #شب_چره
شب نشینی از کارهای متداول اهالی خان آباد است. شب نشینی در اواخر #پاییز و فصل زمستان بیشتر صورت میگیرد چرا که عموما در روستاها بعد از برداشت محصول در فصل پاییز، اوقات فراغت و بیکاری روستائیان آغاز شده و تا پایان زمستان ادامه پیدا میکند.
محمد ناصری فرد
نقوش انسان های فرا زمینی
نقاشی های درون غارهاو کوه های ایران، اسناد دست اولی هستند که با کشف آنها نگاه به تاریخ و هنر بشر متحول می شود.
تقی قاسمی
سد روستای خان آباد
سد روستای خان آباد یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان خمین است،آب موجود در سد از سرچشمه دیریزنو خان آباد تامین میشود .از شروع فصل پاییز تا اواسط بهار آب چشمه وارد سد می شود و کشاورزان روستای خان آباد در فصلهای کم آب از این آب برای کشاورزی استفاده میکنند .این سد به دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان به یک پناهگاه موقت پرندگان مهاجر نیز تبدیل شده است.
تقی قاسمی
آبان ماه و آغاز مراسم بام اندود (بون انید) در روستای خان آباد
زندگی روستایی حاکم بر خان آباد در حدود 50 سال پیش صرف نظر از سختی هایی که داشت،شیرینی های خاص خود را هم در پی داشت .مردان و زنان و همه اهل خانواده در تمام فصول سال مشغول کار و فعالیت بودند که همین تلاشهای روزمره باعث می شد کمتر فردی مبتلا به بیماری های رایج این روزه از قبیل بالابودن چربی و قند خون ....باشد...
تقی قاسمی
تهیه شیره انگور ،روستای خان آباد
مراسم تهیه شیره انگور توسط بانوان روستای خان آباد روستای خانآباد از توابع شهرستان خمین است که بانوان با حضور در باغهای انگور و تاکستانهای روستا، انگورها رسیده و مرغوب را برداشت کرده و به محلی مناسب که معمولا حیاط خانه روستایی است انتقال میدهند و به تمیز کردن و شستن آنها میپردازند.در برداشت و تمیز کردن و همچنین شستشوی انگورها، تمام اعضای خانواده از کودکانی که توانایی کمک دارند تا بزرگترها و مردان شرکت و با صمیمیت خاصی با یکدیگر همکاری میکنند، در بعضی از مواقع نیز همسایگان به کمک میآیند که در گذشته
تقی قاسمی
بانوان ارزشمند و سرمایه های انسانی در عرصه هنر و فرهنگ این مرزو بوم
خاله آرا در حقیقت یكی از چهره های ماندگار خان آباد است،خاله آرا بدون کوچک ترین چشم داشتی به کمک بانوان روستا میرفت و در کلیه کارهای روزمره یاری گر خانواده های روستایی بود.
تقی قاسمی
شروع فصل تولید قره قوروت در روستای خان آباد
هرساله در اوایل تیرماه و هم زمان با گرم شدن هوا، بانوان روستای خان آباد اقدام به تهیه قره قوروت آفتابی می کنند
تقی قاسمی
شروع فصل تولید کشک خشک در روستای خان آباد
اواسط تیرماه،همزمان با گرم شدن هوا و بالا رفتن کیفیت شیر به علت مصرف دامها از علوفه تازه ،تهیه کشک در روستای خان آباد آغاز می شود.
محمد حمزه لو
روستای تاریخی لکان ( شهرستان خمین)
روستای تاریخی لکان در کنار کوه های الوند لکان ٬نسار و پرگز قرار گرفته و به همین دلیل از آب و هوای بسیار لطیفی در تابستان بهره مند است. لکان دو اثر تاریخی ثبت شده در میراث فرهنگی دارد.
نقد و نظر یا دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید. ابتدا وارد شوید!
© ۱۳۷۹-۱۴۰۳ نمای ایران
راهنمای سفر و گردشگری ایران
نقشه ایران
درباره نمای ایران
راهنمای نمای ایران
همکاری با نمای ایران
دریاچه کویر
جاذبههای گردشگری
جاذبههای طبیعی ایران
جاذبههای تاریخی ایران
جاذبههای فرهنگی ایران
کوهها و قلههای ایران
دژها و قلعههای ایران
وبلاگ
محتوای آموزشی
جشنوارههای نمای ایران
بومگردیها
فال و تماشا
پیکمی
دوستان
ویراویر™ راهکار هوشمند
اُیو™ راهکار هوشمندسازی
ووددن؛ دستسازههای چوبی
وبسایت میزبانی شده ابری
بابک ارجمندی