برپایی جشن سده ( جشن ناقالی - کردعلی کوه) در روستای خان آباد

جشن شده(جشن ناقالی) شامگاه چهلمین روز پس از جشن شب چله، آبان روز از بهمن ماه و در چله­ی زمستان، جشن «سَدَه» یا جشن ناقالی برگزار می­شود( ناقالی گنه...

برپایی جشن سده ( جشن ناقالی - کردعلی کوه) در روستای خان آباد
تقی قاسمیدوشنبه 10 اسفند 1388 | 15 سال پیشجشن شده(جشن ناقالی) شامگاه چهلمین روز پس از جشن شب چله، آبان روز از بهمن ماه و در چله­ی زمستان، جشن «سَدَه» یا جشن ناقالی برگزار می­شود( ناقالی گنه گنه چهل رفته پنجاه مانه) جشن سده در نواحی مختلف با نام­های مختلفی شناخته می­شود:در خراسان «سَرِه»، در نواحی اراک «جشن چوپانان»، در خمین و خان آباد« ناقالی ، کُردعلی کوه »، در دلیجان «هَله هَله» و در بَدَخشان تاجیکستان به نام «خِرپَچار». در فراهان، سنگسر سمنان، چهار روز پیش و پس از سده را «چاروچار» و سردترین شب زمستان می­دانند آبان روز از بهمن ماه برابر با 10 بهمن در گاهشماری ایرانی ستایش پاک تو را باشد، ای آتش پاک گهر، ای بزرگ­ترین بخشوده­ی اهورامزدا، ای فروزنده­ای که در خوری ستایش را، می­ستاییم تو را، که در خانه­مانمان افروخته­ای... (اوستا - آتش نیایش) همان­گونه که می­دانیم در ایران باستان سال به دو بخش تابستان بزرگ «هَمَه» و زمستان بزرگ «زَیِنَه» تقسیم شده بود که هریک را چَهره می­نامیدند. بخش نخست که تابستان است از آغاز فروردین تا آخر مهر، یعنی 210 شبانه روز و بخش دیگر که زمستان بزرگ است از آغاز آبان ماه تا آخر اسفند یعنی پنج ماه به اضافه­ی روزهای کبیسه و به عبارت دیگر در سه سال نخستین 156 روز و سال چهارم 157 روز بوده است. بنابراین سده عبارت است از 100 روز از آبان گذشته که سده یا سته نامیده می­شود، یعنی 100 روز از زمستان گذشته است. ابوریحان بیرونی در «آثارالباقیه» می­نویسد : «... ایرانیان پس از آن­که کبس از ماه­های ایشان برطرف شد، در این وقت منتظر بودند که سرما از ایشان برطرف شود و دوره­ی آن به سر آید، زیرا ایشان آغاز زمستان را از پنج روز که از آبان ماه بگذرد می­شمردند و آخر زمستان ده روز که از بهمن ماه می­گذشت می­شد... و اهل کرج این شب را «شب گَزَنه» می­گویند، یعنی شبی که در آن گزیدن زیاد است و مقصودشان این است که سرما شخص را در این شب می­گزد ...» و در کتاب «التفهیم» نیز درباره­ی نامگذاری جشن سده آورده است : «... و اما سبب نامش چنان است که از آن تا نوروز پنجاه روز است و پنجاه شب ...» منوچهری دامغانی نیز می­گوید : و نیک بیامدست به پنجاه روز پیش جشن سده، طلایه­ی نوروز و نوبهار برخی روایات پیدایش سده را به اردشیر پاپکان و برخی دیگر به کیومرث نسبت داده­اند و گفته­اند چون عدد فرزندانش به سد رسید، جشنی بزرگ برپا کرد و آتشی فراوان افروختند و آن را سده نام نهادند. از پیروزی فریدون بر ضحاک نیز خبر آمده است. خلف تبریزی در «برهان قاطع» آورده است که : «کیومرث را سد فرزند از اناث و ذکور بود، چون به حد رشد و تمیز رسیدند، در شب این روز جشن ساخت و همه را کدخدا کرد و فرمود که آتش بسیار برافروختند بدان سبب آن را سده می­گویند.» در پی این مطلب نیز می­گوید که این جشن را بعضی به آدم نیز نسبت می­دهند، و آشکار است که منظور از آدم همان کیومرث است که در اساطیر ایرانی نخستین بشر محسوب می­شود. بیرونی نیز در التفهیم و آثارالباقیه به همین موضوع در شمار یکی از انگیزه­های برپایی این جشن اشاره می­کند. گَردیزی مولف «زین الاخبار» نیز همین نسبت را به گونه­ای دیگری یاد کرده و آن را به «مشیه» و «مشیانه» که در اساطیر ایرانی نخستین زوج محسوب می­شوند، نسبت می­دهد و این روایتی است که به گونه­های مختلف، اما در معنی، ریشه­ی یگانه دارند و اغلب مورخان یاد کرده­اند. اما دلیلی دیگر نیز برای برپایی جشن سده یاد شده است و آن به پیکار فریدون و ضحاک بر می­گردد و از نگرش معنوی با داستان هوشنگ و مار سیاه آمیزه­های فراوانی دارد. گوشه ای از مراسم جشن سده از بسیاری اشارات نویسندگان، مورخان و پژوهشگران، آشکار است که جشن­های نوروز، سده و مهرگان، جشن­هایی بوده ­است همگانی که با سرور و شادمانی و به صورت کارناوال برپا می­شده است. مردمان هریک به فراخور توان به تهیه­ی هیزم و خار و خاشاک به ویژه چوب «گزمی» می­پرداختند و پشته­هایی از آن­ها فراهم می­کردند و آتش می­زدند، سپس با صورتک­هایی بر چهره و دست افشانی و پایکوبی تا چندین روز با گریز از همه­ی قیود، به جشن و شادمانی مشغول می­شدند. آتش­ها در بالای پشت بام­ها یا در دشت­ها و بلندی­ها روشن می­شد، مراسم جشن سده علاوه بر آتش افروزی­های گسترده، با برپایی مجالس سور و سرور و میهمانی­های بسیار مفصل همراه بوده است. پس از مراسم آتش افروزی، نیز این میهمانی­ها ادامه داشته و بر سر خوان می­نشتند و نوشخواری در حد افراط از رسوم بوده است. مجالس رقص و موسیقی و آواز تا بامدادان به طول می­انجامید و روز پس از جشن، پادشاه و بزرگان به پذیرایی می­نشستند. دو چیز یافت از این آتش سده دو همال ستاره یاره­ی زرین و آسمان خلخال ز آفتاب یکی جام کرد چرخ امشب به یاد شاه به کف برنهاد مالامال «منشوری سمرقندی» جشن سده و سال نو ماه محرم فرخنده کناد ایزد بر خسرو عالم جشن سده در مجلس آراسته­ی تو با شادی چون زیر همی سازد با بم جشن سده را رسم نگه داشتی ای شاه آتش به خَشَن بردی از خانه­ی چهارم چون آتش سوزنده بیفروزد آتش آن یک رخ ساقی و دگر جام دمادم «فرخی» آمد ای سید احرار شب جشن سده شب جشن سده را حرمت، بسیار بوَد می خور ای سید احرار شب جشن سده باده خوردن بلی از عادت احرار بوَد «منوچهری» وینک بیامده است به پنجاه روز پیش جشن سده طلایه­ی نوروز و نو بهار آری هرآنگهی که سپاهی شود به رزم ز اول به چند روز بیاید طلایه دار «منوچهری» گذاشتیم و گذشتیم و آمدیم و شدیم تو شاد زی و بکن نوش باده­ی روشن سده دلیل بهار است و روزگار نشاط نشاط کن که جهان پر گل است و پر سوسن بخواه جام و برافروز آذر بُرزین که پر شمامه­ی کافور شد کُه و برزن «عمعق بخارایی» شب سده است بیار ای چراغ رود نواز از آتش می، غم بسوز و چنگ نواز به جام خویش مر این رام ِخویش را می ده به کام خویش مر این زار خویش را بنواز طریق راحت گشای و راه رنج به بند عنان هجر فرو گیر و اسب وصل بتاز چون شعر خوانی در وصف این شب سده خوان چو عشق بازی در مدح شاه دنیا باز «عثمانی مختاری» شب­های سیه زلف مغان وش داری در جام طرب باده­ی دلکش داری تو خود همه ساله سده­ی خوش داری تـا زلف چلیپا، رخ آتش داری «خاقانی شیروانی» آتش جشن سده، آتش مهر وطن است کاندرین مُلک نخواهد که شب تار بود در چنین جشن ِطرب، آری خورشید دگر گر بتابد ز دل خاک، سزاوار بود خرم است این سده و شادروان باد که گفت شب جشن سده را حرمت بسیار بُوَد www.khanabad.irدسته‌بندیسایر ویژگیهای فرهنگیمرکزیکلید‌واژهبرپاییجشنسدهناقالیکردعلیکوهروستایخانآباد16028 بازدید
معرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)حسن صفریحسن صفریمعرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)«بردو» صنعتی پرکاربرد دیروز وابزارناشناخته موزه های امروز خرمنکوب های سنتی که در اصطلاح محلی ˈ بَردو ˈ نامیده می شدند در واقع یک ماشین دست ساز چوبی بودند که به وسیله دو گاو و یا دو الاغ بر روی خرمن غلات کشیده و موجب خرد شدن ساقه ها و جدا شدن دانه های گندم از خوشه ها می شد.
لرهای ایران و ایلمایی هامحمد ناصری فردمحمد ناصری فردلرهای ایران و ایلمایی هاپوشش های ساده هم می نواند معرف نمادهای مشترک فرهنگی تاریخی جوامع بشری باشد.
سنگ نگاره های سونگون ارسباران - آذربایجان شرقیمحمد ناصری فردمحمد ناصری فردسنگ نگاره های سونگون ارسباران - آذربایجان شرقیسنگ نگاره ها، یکی از منابع کهن فرهنگی جوامع بشری محسوب می شوند. ارزش و اهیمیت آنها با دانش تخصصی و میزان علاقه مندی متولیان امور و مردم رابطه مستقیم دارد.
سیر هنر کهن ایران به دیگر نقاط جهانمحمد ناصری فردمحمد ناصری فردسیر هنر کهن ایران به دیگر نقاط جهاندر گذشته های دور هنر یک زبان مشترک جهانی بوده است.
غار چال نخجیرنادر چقاجردینادر چقاجردیغار چال نخجیرغار چال نخجیر در 8 کیلومتری شمال شرق شهر دلیجان قرار دارد. طول کلی غار حدود 1800 متر عنوان شده است که حدود 1200 متر آن قابل بازدید میباشد.
ننه پیر و چرخ نخ ریسی(دوک dok) در باور اهالی روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیننه پیر و چرخ نخ ریسی(دوک dok) در باور اهالی روستای خان آباددر باور اهالی روستای خان آباد،در اولین روز بعد از ششله یعنی هفتم اسفند ماه ننه پیر از پشکل پناه می آید و دوک نخ ریسی چوبی خود را آتش میزند تا به آب شدن یخها کمک کند و گرمابخش زمین باشد
پخت نان شب عید در روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیپخت نان شب عید در روستای خان آبادپخت نان شب عید از جمله فعالیت های بانوان روستای خان آباد از قدیم تا به حال است.در گذشته روستائیان تمام مایحتاج نان خود را طبخ می كردند.در واقع زنجیره تولید گندم تا پخت نان (شامل كشت،داشت و برداشت گندم به عنوان ماده اصلی پخت نان، آسیاب كردن گندم و در نهایت تولید نان) توسط مردم روستا انجام میشد.
رفتن به میهمانی های شبانه، #شب_نشینی و خوردن #شب_چرهتقی قاسمیتقی قاسمیرفتن به میهمانی های شبانه، #شب_نشینی و خوردن #شب_چرهشب نشینی از کارهای متداول اهالی خان آباد است. شب­ نشینی در اواخر #پاییز و فصل زمستان بیشتر صورت می­گیرد چرا که عموما در روستاها بعد از برداشت محصول در فصل پاییز، اوقات فراغت و بیکاری روستائیان آغاز شده و تا پایان زمستان ادامه پیدا می­کند.
نقوش انسان های فرا زمینیمحمد ناصری فردمحمد ناصری فردنقوش انسان های فرا زمینینقاشی های درون غارهاو کوه های ایران، اسناد دست اولی هستند که با کشف آنها نگاه به تاریخ و هنر بشر متحول می شود.
سد روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیسد روستای خان آبادسد روستای خان آباد یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان خمین است،آب موجود در سد از سرچشمه دیریزنو خان آباد تامین میشود .از شروع فصل پاییز تا اواسط بهار آب چشمه وارد سد می شود و کشاورزان روستای خان آباد در فصلهای کم آب از این آب برای کشاورزی استفاده میکنند .این سد به دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان به یک پناهگاه موقت پرندگان مهاجر نیز تبدیل شده است.
آبان ماه و آغاز مراسم بام اندود (بون انید) در روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیآبان ماه و آغاز مراسم بام اندود (بون انید) در روستای خان آبادزندگی روستایی حاکم بر خان آباد در حدود 50 سال پیش صرف نظر از سختی هایی که داشت،شیرینی های خاص خود را هم در پی داشت .مردان و زنان و همه اهل خانواده در تمام فصول سال مشغول کار و فعالیت بودند که همین تلاشهای روزمره باعث می شد کمتر فردی مبتلا به بیماری های رایج این روزه از قبیل بالابودن چربی و قند خون ....باشد...
تهیه شیره انگور ،روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیتهیه شیره انگور ،روستای خان آبادمراسم تهیه شیره انگور توسط بانوان روستای خان آباد روستای خان‌آباد از توابع شهرستان خمین است که بانوان با حضور در باغ‌های انگور و تاکستان‌های روستا، انگورها رسیده و مرغوب را برداشت کرده و به محلی مناسب که معمولا حیاط خانه روستایی است انتقال می‌دهند و به تمیز کردن و شستن آنها می‌پردازند.در برداشت و تمیز کردن و همچنین شستشوی انگورها، تمام اعضای خانواده از کودکانی که توانایی کمک دارند تا بزرگترها و مردان شرکت و با صمیمیت خاصی با یکدیگر همکاری می‌کنند، در بعضی از مواقع نیز همسایگان به کمک می‌آیند که در گذشته
بانوان ارزشمند و سرمایه های انسانی در عرصه هنر و فرهنگ این مرزو بومتقی قاسمیتقی قاسمیبانوان ارزشمند و سرمایه های انسانی در عرصه هنر و فرهنگ این مرزو بومخاله آرا در حقیقت یكی از چهره های ماندگار خان آباد است،خاله آرا بدون کوچک ترین چشم داشتی به کمک بانوان روستا میرفت و در کلیه کارهای روزمره یاری گر خانواده های روستایی بود.
شروع فصل تولید قره قوروت در روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیشروع فصل تولید قره قوروت در روستای خان آبادهرساله در اوایل تیرماه و هم زمان با گرم شدن هوا، بانوان روستای خان آباد اقدام به تهیه قره قوروت آفتابی می کنند
شروع فصل تولید کشک خشک در روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیشروع فصل تولید کشک خشک در روستای خان آباداواسط تیرماه،همزمان با گرم شدن هوا و بالا رفتن کیفیت شیر به علت مصرف دامها از علوفه تازه ،تهیه کشک در روستای خان آباد آغاز می شود.
روستای تاریخی لکان ( شهرستان خمین)محمد حمزه لوروستای تاریخی لکان ( شهرستان خمین)روستای تاریخی لکان در کنار کوه های الوند لکان ٬نسار و پرگز قرار گرفته و به همین دلیل از آب و هوای بسیار لطیفی در تابستان بهره مند است. لکان دو اثر تاریخی ثبت شده در میراث فرهنگی دارد.