قلعه ملک بهمن لاریجان

قلعه ملک بهمن در کنار آبشار شاهاندشت لاریجان یكی از مهمترین قلعه‌های ایران

بابک ارجمندیچهارشنبه 9 خرداد 1386 | 18 سال پیشقلعه ملك بهمن لاریجان: ده شاهاندشت قلعه و آتشگاهی دارد كه به نظر من یكی از مهمترین قلعه‌های ایران است.این قلعه با این نامها بین اهالی این ده و دههای اطرافش خوانده می‌شود : «ملكه قلاع» ، «ملكه خلاء» و «ملك بهمن» ملكه قلاع كه به راحتی قابل درك است ، منظور بانوی قلعه‌هاست. خلاء نیز به معنی محل خلوت و جای خالی می‌باشد. بهمن كه در اسم دیگر این قلعه آمده ، نام فرشته یا امشاسپندان در كیش زردشتی است و در جهان مینوی وی نماینده منش نیك اهورمزدا است و در جهان مادی نگهبانی چهارپایان سودمند به او سپرده شده و او موكل است بر روز دوم هر ماه سال خورشیدی (بهمن روز) و ماه یازدهم هر سال خورشیدی (بهمن ماه) . بهمن به صورت «وهومن» هم گفته شده. در ضمن بهمن پسر اسفندیار پسر گشتاسب پادشاه كیانی است . وی پس از مرگ پدر طبق وصیت او تحت تربیت رستم قرار گرفت و چون به پادشاهی رسید به خونخواهی پدر به زابلستان لشكر كشید و فرامرز پسر رستم را بكشت و زال را در قفس كرد و سپس از آنجا بازگشت . لقب او را «دراز دست» نوشته اند و به این مناسبت بعضی وی را با اردشیر هخامنشی یكی دانسته‌اند . در كنار توضیحات بالا درباره نام «بهمن» در كتاب «تاریخ طبرستان - التدوین فی الحوال جبال شروین» به نام «ملك بهمن لاریجانی» بر می خوریم ، كه دو قلعه سمنكو و لاریجان را كه از آنها به استواری یاد شده ، متعلق به او دانسته‌اند . طبق تحقیقات بسیاری كه كردم به جز «قلعه ملك بهمن»‌ قلعه‌ای دیگر در لاریجان نیست و شكی وجود ندارد كه این قلعه همانطور كه نامش هم به ما كمك می كند همان قلعه لاریجان می باشد . ملك بهمن لاریجانی و ملك عزیز سلطان سه نفری بودند كه در عهد شاه طهماسب صفوی در مازندران برعلیه او قیام كردند. البته هنوز تاریخ این قلعه كاملاً روشن نشده است ، چون قلعه بسیار قدیمتر از این زمان ساخته شده است. نام ملكه قلاع واقعاً برازنده این قلعه است ، چون به مانند آشیانه عقابی تسخیر ناپذیر است ،‌ حتی در حال حاضر كه زمانی طولانی از تخلیه این دژ می‌گذرد ، صعود به آن دشوار می‌نماید ، برای همین به صورت یك جای خلوت كه در اسم دیگر آن «ملكه خلاء» برده شده ، در آمد است . در ابتدا گفتم كه آتشكده‌ای در بیرون قلعه و تقریباً در 2000 متری آن قرار دارد كه از نظر سبك معماری همانند معماری دژ می‌باشد و این یكی از دلایل است كه عمر این دژ را بسیار كهن‌تر می‌كند ، تا جایی كه فكر كنیم قلعه استوناوند است . حالا نوبت این است كه درباره موقعیت ،‌نوع مصالح ، نقشه و طرح و قدمت آن بحث كنیم : این قلعه برروی صخره‌ سنگی بزرگی بنا شده است كه از روی آن و كنار قلعه آبشاری زیبا به پایین می‌‌ریزد . از دو طرف كه دسترسی به قلعه غیر ممكن است . دو طرف دیگر در حال حاضر می تواند كمكی برای رفتن به قلعه باشد ولی در گذشته ، این دوطرف كه به صورت باغ می‌باشند ، توسط دیوارهای سنگی بسیار قوی و بزرگی حفاظت می‌شده ، این علت كار را بسیار سخت می‌كرد . در این دیوارهای سنگی ، سنگهایی استفاده شده كه بسیار بزرگ و سنگین می‌باشند و جابی تعجب است كه چطور این سنگها را در آنجا حمل و نقل می‌كردند و روی هم قرار می‌دادند ، در صورتی كه تكان دادن آنها در یك جای تخت بدون ماشینهای مكانیكی در عصر حاضر امكان ندارد . طبق تحقیقات و كاوشهایی كه كرده‌ام اصل قلعه و اطاقهای آن در داخل این صخره سنگی كنده شده است . دلیلی كه وجود دارد، این است كه بر روی بعضی قسمتهای سنگ پنجره های كوچكی قرار دارد كه خالی بودن صخره را ثابت می‌كند . روی و بالای قلعه برجهائی وجود دارد كه احتمالاً برای دیدبانی بوده است ، پله‌هایی ما را به روی این برجها می‌برد . اگر از پهلو به این پله ها نگاه كنیم روی آنها را حجم زیادی خاك پوشانده است و نكته مهمی كه به نظر می رسد ، این است كه ارتفاع هر كدام این پله ها بیش از 50 سانتیمتر می‌باشد و این را می‌رساند كه مردانی بلند قامت به اینجا رفت وآمد داشته‌اند ، مردانی كه برای زمانهای بسیار دور ، شاید قبل از ورود آریایی ها به ایران ، بوده اند . از این پله ها می توان اینطور استنباط كرد كه قد این افراد بیش از 2 متر بوده است . كسانی كه می توان نام «دیو» یا « دَئیوا» را روی آنها نهاد و شایدمنظور چكامه‌سرای بزرگ ایران «فردوسی» از دیوهایی كه با رستم نبرد كردند همین‌ها باشند. هر چند كه فردوسی در دو بیت زیر دیو را مردم بد معرفی كرده ولی طبق تحقیقات دانشمندان مردمان طبرستان بسیار قوی هیكل بوده اند و حتی در حال حاضر می‌توان این اختلاف را مشاهده كرد . تـو مـردیـو را مـردم بـد شنـاس كسی كو ندارد زیزدان سپاس هر آن كو گذشت از ره مردمی ز دیـــوان شمرمشمرش آدمی نوع مصالح ساختمانی كه در این قلعه بكار برده شده سنگ و نوعی ساروج است كه گویند از مخلوط شیر و مواد دیگر حاصل شده ودارای استحكام بسیار زیادی است ، چون بعد از گذشت این همه سال هنوز اینطور پایدار مانده ، از نظر مهندسی و طراحی بسیار جالب بوده است ، با وجود اینكه این منطقه زلزله خیز است و تا به حال زلزله‌های بسیار قوی در این جا آمده ولی اثر جدی از خرابی در آن دیده نمی‌شود . درباره راه ورودی دژ ، ‌احتمالاً راه خاص و زیر زمینی برای آن طراحی شده است ، به این علت كه هیچ راه مخصوصی برای ورود به قلعه وجود ندارد . البته امكان صعود به قلعه «منظور بالای قلعه» هست ولی نتیجه‌ای ندارد . بحث درباره زمان ساخت این قلعه كار ساده ای نیست و زمان دقیق ساخت آن با آزمایشهای دقیق باستانشناسی معلوم می‌گردد (‌كربن 14 ). ولی از روی شواهد می توان حدسهایی زد كه عمر تقریبی قلعه را بیان كند . آتشكده این قلعه بر ما این موضوع را روشن می‌كند كه قلعه متعلق به دوران قبل از اسلام است ، و یا متعلق به پادشاهی زردشتی مذهب ،كه بعد از ورود اسلام به ایران هنوز بر دین خود بوده است . در كتاب «‌جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی ، تألیف لسترنج»‌آمده كه : در دامنه كوه دماوند دژ دیگری وجود داشت كه از دژ فیروزكوه اهمیتش كمتر نبود و آنرا دژ «استوناوند» ‌یا «استناباد» ‌می‌گفتند قزوینی گوید سه هزار سال از عمر این دژ می‌گذرد و هیچكس نتوانسته در این مدت آنرا به قهر و غلبه تصرف كند ، تا آنكه مغولها در سال 613 با یورش آنرا تصرف نمودند . یاقوت گوید این قلعه را «جرهد» نیز گویند و دوازده فرسخ تا ری فاصله دارد و پناهگاه اسپهبد پادشاه قدیم زردشتی مذهب این بلاد بوده است . این قلعه را یحیی برمكی پس از محاصره تسخیر كرد و دختران اسپهبد را اسیر كرده به بغداد برد . یكی از این دختران كه بحریه نام داشت ، همخوابه منصور خلیفه عباسی شد و از او مهدی پدر هاروی الرشید متولد گردید . فخروالدولیه دیلمی در سال 350 هجری به تعمیر آن دژ همت گماشت و سپس به تصرف اسماعیلیه در آمد . و در آخر به عنوان قلعه لاریجان ( لازر) یا قلعه ملك بهمن در خدمت ملك بهمن لاریجانی قرار گرفت تا آنكه در سال ( 1005 -1010 هـ .ش ) عمر طولانی‌اش به پایان رسید . با توجه به توضیحات بالا هیچ قلعه‌ای در این منطقه نسیت كه قدمت قلعه «ملك بهمن» ‌را داشته باشد ، و با ری 12 فرسخ (72 كیلومتر) فاصله داشته باشد . به احتمال بسیار قوی این همان قلعه معروف استوناوند است كه ساخت آن ، به زمان مادها یا قبل از آنها (قبل از ورود آریاییها به ایران) ‌برمی‌گردد. درباره آتشكده‌ای كه گفتم در خارج از این قلعه قرار دارد حرف زیادی نیست ، ارتفاع این آتشكده - كه به صورت استوانه‌ای ساخته شده - حدود 5 متر و قطر آن 4 متر می باشد . این آتشگاه از داخل قلعه به راحتی و وضوح پدیدار است و با بنای سه‌طاق (توضیح داده خواهد شد) كه در روبروی این قلعه و برروی كوههای امیری در دیواره خاكی سنگی قرار دارد ،‌ در یك راستا است . سه طاق: در چند خط بالاتر به اسم سه طاق برخورد كردید شاید مایل باشید اطلاعاتی نیز درباره این بنا به دست آورید . سه‌طاق ، همانطور كه از اسمش هم پدیدار است ، همانند سه طاقچه در روبروی قلعه و آتشگاه آن و بر كوه امیری دیده می‌شود . این سه طاقچه در دیواره خاكی سنگی و در ارتفاعی بسیار بالاتر نسبت به قلعه و آتشگاه بیرون آن نمایان است . برای رفتن به سه طاق ابتدا باید به ده وانا و سپس به آخا رفت و از آنجا با راهنمایی مردم محلی به سمت مقصد حركت كرد . (‌از آخا تا سه طاق تقریباً 5 ساعت راه می باشد) ‌ (از قلعه ملك بهمن تا سه طاق تقریباً 8 ساعت راه است) هر كدام از این طاقچه‌ها 7 متر ارتفاع و 5 متر عرض و 1 تا 2 متر عمق دارند . وقتی در این ارتفاع و در داخل این طاقها می‌ایستیم ، قلعه و آتشگاه آن در كف دستمان قرار دارد . حقیقت این است كه این سه طاق به دست انسان ساخته شده است و مطمئناً هدفی را دنبال می‌كرده ولی واقعاً آن هدف چیست؟ اینجا بگذارید حكایتی را از یكی از ریش سفیدان ده «آخا» درباره سه‌طاق نقل كنم : در زمانهای دور یكی از اهالی این ده به هندوستان سفر می‌كند ، در آنجا با شخصی دوست می‌‌شود كه دارای قدرت غیب گویی بوده است ، روزی كه می‌خواست برگردد ، دوستش به او می گوید : در دهی كه تو زندگی می‌كنی چنین بنایی با این مشخصات وجود دارد ، در یكی از این طاقچه ها دالانی وجود دارد كه به اطاقكی متصل است ، در این اطاقك گنجی نهفته است ، تو برو و آنرا بردار . او بر می گردد ولی دالانی پیدا نمی‌كند . به نظر می‌رسد كه در اثر اتفاقی این دالان فرو ریخته و بسته شده است و تا كنون گنج آن بدست نیامده است . البته به عقیده من هیچ افسانه ای دور از واقعیت نیست و این مثل هم در اینجا می‌توان ذكر كرد كه تا نباشد چیزی مردم نگویند چیزها . به نظر من این بنا به واسطه موقعیت و دید جالبی كه دارد می‌توانسته به عنوان یك مركز دیدبانی و یا پناهگاهی در مواقع خطر استفاده گردد . بابک ارجمندی مرداد ۱۳۷۰babakarjomandi.comدسته‌بندی دژها ، قلعه‌ها ، برج و مناره‌ها مازندران کلید‌واژه قلعه ملک بهمن استوناوند104K بازدید

نمای ایران سپاسدوشنبه 11 اسفند 1393 | 11 سال پیش

آبشار شاهاندشتآبشار شاهاندشت بلندترین آبشار استان مازندران است که در مجاورت روستای شاهاندشت واقع در کیلومتر ۹۶ جاده هراز و ۶۵ کیلومتری شهر آمل قرار دارد.
آتشگاه و آتشفشان
داستان هرازداستان رود هراز و راه پیمایشش
مه نزدیک استطبیعت زیبای روستای آب گرم لاریجان
روستای آبگرم لاریجانروستای آبگرم لاریجان در دامنه قله دماوند با سه چشمه ، آب گرم، آب سرد و آب آهن ...
روستای نوانمای روستای نوا از رینه
رینه - دماوندشهر رینه در دامنه بام ایران - دماوند - یکی از شهرهای مازندران است. رینه برای همه کوهنوران نام آشنایی است.

مهدی مخلصیانقلعه سپید ندوشنهنگامی که وارد شهر ندوشن شوید، از دور قلعه زیبایی را بالای تپه‌ای خواهید دید. این قلعه کوچک قلعه سپید یا سپیده یا سفیده نام دارد.

مهدی مخلصیانقلعه خرانقاگر از میبد حدود ۶۰ کیلومتر در جاده‌ای که به سمت طبس می‌رود برانیم، به روستای زیبایی می‌رسیم که خرانق نام دارد. روستای زیبایی که در دشتی وسیع در کنار ارتفاعاتی نه چندان بلند جای گرفته و با کاروانسرا و قلعه‌ای بسیار زیبا خودنمایی می‌کند.

سپیده اصلانآتشده ساسانی آمل یا مقبره شمس آل‌ رســـــولچهار طاقی سر بر آورده از خاک آمل

مهدی مخلصیانهفت آبشارهفت آبشار، نام آبشاری پلکانی و زیباست که در نزدیکی روستای تیرکن سوادکوه قرار دارد.

مهدی مخلصیانارگ فورگدرباره روستای فورگ و ارگ آن اندکی پیش از سفرم خواندم و شنیدم. اما شنیدن کی بود مانند دیدن! فورگ روستایی از در بخش درمیان از استان خراسان جنوبی است که در بلندترین نقطه آن ارگی زیبا ساخته شده است.

بابک ارجمندیخط الراس نرو - اوپرتاوپرت مرز بیابان و آبان در فاصله مستقیم ۳۵ کیلومتری از شمال سنگسر (مهدی شهر)

بابک ارجمندیقلعه کنگلو معروف به عقاب مازندرانعقاب مازندران یا قلعه کنگلو یادگاری اساطیری

دریاچه کویر قلعۀ قدیمی ایراجاز دیگر مناطق دیدنی و تاریخی این منطقه می‌توان به قلعه‌ای قدیمی که روی ارتفاعات این روستا استوار است، اشاره کرد.

دریاچه کویر قلعۀ ساسانی گرمهیکی از مناطق گردشگری گرمه، قلعه‌ای قدیمی ساخته‌شده از گل، خشت و سنگ است.

دریاچه کویر قلعۀ بیاضهقلعۀ بیاضه یکی از کهن‌ترین قلعه‌های منطقه و در ردیف حصارها و دژهای قابل توجه در ایران است.

دریاچه کویر قلعۀ انوشیروان عادلقلعه جندق یا قلعۀ انوشیروان عادل از بناهای تاریخی شهر جندق و تنها قلعۀ مسکونی در ایران کنونی‌ست.

دریاچه کویر قلعۀ کرشاهی، کارشاهی یا قلعه سرداراین بنا بین رشته‌کوه سفیدآب و ملک صدرا واقع شده، در زمان قاجار توسط نایب حسین کاشی ساخته شده

مهرداد زینلیانآبشار قلعه گردنشهرستان تنکابن، استان مازندران

مجیدرضا افشاریاندریاچه النداندریاچه الندان ،دریاچه ای در دل جنگل

نادر چقاجردیمیل اژدهابنای سنگی میل اژدها که به نام های دیمه‌ میل و میل آزاد نیز نامیده می شود بنایی ساخته شده از ۱۶ ردیف سنگهای بزرگ تراشیده شده به شکل مکعب مستطیل بوده که بر دامنه تپه ای سنگی در ۵ کیلومتری غرب (جنوب غربی) شهرستان نورآباد و در نزدیکی راه این شهر به روستای آهنگری واقع شده است.

نادر چقاجردیآبشار قو (سفیدآب) - لارآبشار قو (سفیدآب) یکی از زیباترین چشم اندازهای طبیعی دشت لار است. این آبشار در استان مازندران و در میانه مسیر قدیمی رودبار قصران به بلده واقع شده است.