کاخ سرهنگ آباد

این کاخ در جنوب روستای سرهنگ آباد که روستایی است سر سبز در دل کویر در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی زواره در منطقه ای کوهستانی و خوش آب و هوا قرار گرفته است. ساخت این باغ توسط سرهنگ مصطفی قلی خان سهام السلطنه از امرای اردستان که مدت سی سال مسئول قراسورانی (ژاندارمی) حدود یزد و کاشان و اردستان به عهده ي وي بوده صورت گرفته است.

سپیده اصلانسه‌شنبه 14 بهمن 1399 | 4 سال پیشاین کاخ در جنوب روستای سرهنگ آباد که روستایی است سر سبز در دل کویر در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی زواره در منطقه ای کوهستانی و خوش آب و هوا قرار گرفته است. ساخت این باغ توسط سرهنگ مصطفی قلی خان سهام السلطنه از امرای اردستان که مدت سی سال مسئول قراسورانی (ژاندارمی) حدود یزد و کاشان و اردستان به عهده‌ی وی بوده صورت گرفته است. از درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺗﻨﻬﺎ دو ردیف درﺧﺖ ﭼﻨﺎر ﺑﻠﻨﺪ در ﻣسیر اﺳﺘﺨﺮ ﺗﺎ ﻋﻤﺎرت ﭼﻬﻠﺴﺘﻮن اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑه دلیل ﻗﺮار ﮔیری در ﻣﺴیر ﺣﺮﻛﺖ داﺋمی آب ﻫﻨﻮز زﻧﺪه و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ. مجموعه سرهنگ آباد با مساحت تقریبی ده هزار متر مربع و زیربنای 1500مترمربع شامل بناهایی است که به ترتیب موقعیت قرارگیری بر دامنه‌ی کوه عبارتند از: 1.عمارت بادگیر 2.عمارت چهلستون 3.حیاط مرکزی 4.تشکیلات ورودی 5.حمام 6.محل سکونت خدمه و اصطبل 7.برج های نگهبانی. هشتی: در پس ورودی هشتی زیبایی با فرم هشت ضلعی و یک هورنو با نقوش بدیع ریسه های گل، بندهای مرواریدی و منگوله های پرده خودنمایی می کند. حیاط مرکزی: این حیاط به سازمان دهی فضای اندرونی در شکل گیری سایر عناصر فضایی نقش عمده ای دارد. ورودی: سردر زیبای بنا که با وجود آسیب دیدگی های بسیار هنوز هم مجلل است، هلالی شکل بوده و یک گلدسته با تزیینات کاشی کاری بر روی آن دیده می شود. در قسمت زیر هلالِ سردر، یک ردیف از گل های گچبری شده با حاشیه ای از کاشی و آجر به صورت رگ چین کار شده است. پیشانی سردر که اکنون بخشی از آن ریخته، ساده است، اما با توجه به سه پایه گلدان کوچک پایین این قسمت، احتمالا دارای تزیینات گچبری با نقش گل و گلدان بوده است. عمارت چهل ستون: کوشک اصلی باغ که رو به سوی محوطه اصلی باغ دارد بنای باشکوه دو طبقه ای است که ایوان ستون دار رو به شرق با تزیینات نما وسقف آن، ایوان باغ چهل ستون اصفهان را در ذهن تداعی می کند. متاسفانه از ارسی، در و پنجره های چوبی کاخ نمونه ای بر جای نمانده و تنها تریینات چوبی آن را می توان نقاشی های برخی قسمت های سقف، شیر سرها و سر ستون ها نام برد که در نمای ضلع جنوبی نسبتا سالم ترند. به طور کلی تزیینات آن شامل گچبری های برجسته با طرح برگ‌های کنگر، آیینه و شمع دان و گل و گلدان است. منظره و نیم تنه شخصی با لباس فاخر و دارای تزیین گاهی با پرنده ای در دست که احتمالا سهام السلطنه را نشان می دهد. در مقابل تالار این مجموعهحوض مرمرین زیبایی قرار دارد مشابه حوض ایدان چهل ستون و عالی قاپو که آب آن از آب قنات سرهنگ آباد زواره تامین می شده است. حمام: از تزیینات این قسمت تنها نقاشی سردر ورودی آن (از داخل مجموعه) و کاشی کاری ازاره های خزینه با رنگ های آبی فیروزه ای، سرمه ای، سفید و زرد و طرح های هشت ضلعی و مربع باقی مانده است. (اما در کتاب اردستان نامه آمده که : "سطح سقف و دیوارهای حمام را به وسیله ی تابلوهای نقاشی، گچبری و آیینه کاری تزیین کرده بودند. درِ حمام جداست و داخل آن که می شویم می بینیم که "هو الفتاح العلیم" به طرز زیبایی روی دیوار نوشته شده است. فضای داخلی، پلکان ها و راهروهای حمام از سنگ مرمر بسیار شفاف دایره شکل که در بدنه ی دیوارها کار گذاشته اند، پوشیده بود که متاسفانه سنگ های مرمر آن از بین رفته اند. به علاوه، دیوارهای موازی با محور طولیِ حیاط، دارای بقایایی از گچبری گل و گلدان در زمینه رنگی می باشند. باید توجه داشت تزیینات ذکر شده تنها نمونه کوچکی از زیباترین و نفیس ترین مجسمه ها و حجاری ها از سنگ مرمر است، در و پنجره های کنده کاری وخاتم کاری شده، ارسی هایی با شیشه های رنگی، تابلوها و کتیبه ها، آیینه ها و سایر اشیای قیمتی که همگی به یغما رفته اند. طبق بازدید های آقای مرتضی شفیعی اردستانی وضعیت بنا: ۱۳۴۸ ساختمان پابرجا، استخوان بندی سالم،عناصر تزیینی در حال انهدام ۱۳۶۸ فروریختن یکی از ستون ها، قسمتی از سقف به یغما رفتن شیشه ها درها و سنگ های قیمتی مجموعه ۱۳۷۳ فروریختن قسمت های دیگری از بنا استفاده روستاییان از بنا به عنوان محل نگه داری احشام استفاده شده است. ۱۳۹۶ به عمد توسط اهالی آتش زده شده است. نتیجه گیری: شکوه و زیبایی بنا به قدری است که به رقم سوانح و اتفاقات متعددی که برای بنا افتاده اصالت معماری خویش را حفظ کرده همچنان پر جلال و شکوه است. می توان گفت هنر معماری بومی ما به قدری تکامل یافته بوده است که در تمامی جزییات بنا نفوذ کرده و بدان پرداخته است. در نتیجه حتی با اعمال چنین آسیب های جدی به بنا می توان هنوز گفت این بنا قابل استفاده است. مگر بنای مخروبه کم در عالم است که با کمی حفاظت قابل بهره برداری مجدد می باشد. در نتیجه بررسی تمام قسمت های بنا و شکوه معماری در اجزای باقی مانده جای تامل دارد تا از بنا به صورت پس زمینه ای بسیار زیبا همانطور که هست، فقط با اعمال تمهیدات ایمنی بهره برد و آنچه باقی مانده می توان گفت هنور بسیار بسیار برای مقاصد گردشگری کارا است.

منابع: علایی، علی(۱۳۹۳). آﺷﻨﺎیی و ﺗﺤلیل ﺑﺎغ های تاریخی ایران. مجله مسکن و محیط روستا، شماره ۱۴۹، بهار ۹۴ حسین آبادی، نجمه و حسین آبادی، مریم. بررسی مجموعه بنای سرهنگ آباد زواره با رویکرد معماری داخلی عکس ها: بابک ارجمندی

دسته‌بندیباغ ها ، عمارت ها ، کاخ هااصفهانکلید‌واژهامارت چهلستون زوارهعمارت سرهنگ آبادروستای سرهنگ آبادناصرالدین شاه قاجارکوشکحاشیۀ کویر مرکزی ایرانسرهنگ مصطفی قلی خان سهام‌السلطنه عرب عامری16435 بازدید

نمای ایران سپاس فراوان از مقاله پژوهشی خوبتاندوشنبه 20 بهمن 1399 | 4 سال پیش