زنگوله سازی (چلنگری)

با توجه به اهمیت مستند نگاری رشته های بومی صنایع دستی استان ،حفظ وصیانت ازمواریث فرهنگی بااولویت رشته های درحال منسوخ شدن در نظر عموم و آشنایی بیشتر با صنعت چلنگری(زنگوله سازی) که فعالیتی با سابقه طولانی از صنایع دستی قدیمی شهرستان سرایان محسوب می شود و به شكل حرفه ای كاملاً فعال و شناخته شده در سطح شهرستان در آمده است انجام شده است. با توجه به بررسی های به عمل آمده در خصوص رشته های صنایع دستی اندک هستند و اغلب در حد توصیف و تعریف باقی مانده اند ، اما خوشبختانه این هنردر حال حاضر به عنوان تنها رشته بومی

حسن صفریيكشنبه 30 فروردين 1394 | 9 سال پیشداشتن صدای خوب یکی از ویژگی های خاص زنگوله می باشد و بیشترین كاربرد زنگوله ها برای سگ، گوسفند و شتر می باشد. مراحل ساخت یك نمونه كار در صنعت زنگوله سازی مراحل ساخت یك زنگوله : با توجه به اینکه برای ساخت زنگوله بیشتر از آهن آلات و ورق های دست دوم (گالن های قیر)استفاده می شود مراحل ساخت آن به شرح ذیل می باشد مرحله ی اول : جداسازی مقدار ورق قابل مصرف و صاف كردن و شكل دادن زنگوله از یك ورقه ی آهن. مرحله ی دوم: سوراخ كردن بدنه ی زنگوله و متصل كردن لبه ها بوسیله ی میخ به هم . مرحله ی سوم: گرد كردن و مرتب كردن لبه های كار. مرحله ی چهارم: زه گیری و ایجاد لبه برای الحاق به كلاهك زنگوله.در این مرحله لبه های بدنه را با چكش می كوبند تا نازك تر شود ،این عمل در هنگام ساخت كلاهك هم انجام می شود تا لبه ها راحت تر خم شوند و به داخل هم فرو روند. مرحله ی پنجم: ساخت كلاهك زنگوله مرحله ی ششم: ساخت قلاب داخل زنگوله مرحله ی هفتم: ساخت دسته ی زنگوله مرحله ی هشتم: الحاق دسته و قلاب به كلاهك مرحله ی نهم: الحاق كلاهك به بدنه. بوسیله ی زه هایی كه قبلا در بدنه و لبه های كلاهك ایجاد شده است. مرحله ی دهم: قرار دادن ورقه های نازك برنج داخل زنگوله در مكان های اتصال و اضافه كردن تنوكار بمنظور روان تر شدن برنج ذوب شده و كمك به انجام فرایند ذوب ، و قرار دادن آن در كوره كه تقریبا در مدت زمان 5 الی 6 دقیقه فرآیند ذوب و پر شدن شكاف ها بوسیله ی برنج ذوب شده انجام می شود مرحله ی یازدهم: در این مرحله دو طرف بدنه ی زنگوله به داخل خم می شود تا صدای بهتری از آن بگوش برسد.در واقع در این قسمت دامنه ی آونگ داخل زنگوله بیشتر شده و صدای رساتری شنیده خواهد شد. مرحله ی دوازدهم: الحاق تیرك میانی زنگوله جهت تولید صدا. مرحله ی سیزدهم : سنباده كاری ابزار مورد استفاده در صنعت زنگوله سازی : سندان: پایه ای معمولا از جنس سنگ یا آهن كه در زیر كار قرار می گیرد و در صنعت چلنگری در دو شكل متفاوت و با دو كاربرد متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد. نوعی از سندان كه آهن گداخته روی آن صاف و مسطح می شود و به شكل دلخواه در می آید وتقریبا به شكل یك استوانه ی معمولی است نوع دیگر آن كه به شكل كشیده و دارای ضخامت متفاوت در سطح كار است كه در هر قسمت آن بخشی از كار چلنگری و شكل دهی به آهن انجام می شود . سمبه: وسیله ای قلم مانند كه در هنگام كار و برای بریدن و یا سوراخ كردن آهن از آن استفاده می شود ،به این صورت كه قلم بوسیله ی یك انبر مخصوص گرفته می شود و با ضربه ی چكش آهن را می برد و یا سوراخ میكند.بعضی از قلم ها كوچكترند و در هنگام كار برای استفاده های ظریف تر بكار می رود و با دست گرفته می شود. انبرها: انبر معمولی : دارای دسته ی بلندی است كه برای داخل و خارج كردن و چرخاندن فلز در كوره استفاده می شود . انبر قلم گیری : برای گرفتن قلم هنگام قطع آهن گداخته بكار میرود. انبر سرخم : برای ساختن ابزارهایی مثل گلنگ استفاده می شود ، به این صورت كه سرخم انبر كلنگ یا ابزاری شبیه آن را ثابت نگه می دارد تا بعد از گداخته شدن به وسیله ی چكش به شكل دلخواه در آید. انبر های كوجك: برای گرفتن آهن در هنگام چكش كاری در مراحل بعدی كار و شكل دادن به آن كه در اندازه های متفاوتی وجود دارد. كوره: به دو شكل دمی و گازوئیلی در صنعت چلنگری مورد استفاده قرار می گیرد . كوره ی دمی، شكل سنتی و قدیمی كوره های چلنگری است كه با سوخت زغالسنگ و یا زغال معدنی كار می كند وابزاری بادبزن مانند را به كار می اندازد تا دائما كوره را روشن نگه دارد . كوره ی گازوئیلی ،شكل جدید كوره های چلنگری كه با سوخت گازوئیل كار می كند . سنباده: برای صاف و مسطح كردن و از بین بردن ضایعات روی سطح محصول آماده شده كه در دو نوع عاج دار و بدون عاج وجود دارد . چكش: در اندازه ها و شكل های مختلف بسته به نوع كاربرد در قسمتهای مختلف اشكال گوناگون آن مورد استفاده قرار می گیرد. قیچی : برای بریدن آهن بكار میرود . مواد مورد استفاده درصنعت چلنگری: • آهن: در این صنعت معمولا از ضایعات آهن و یا آهنی كه قبلا استفاده شده است هم می توان استفاده كرد . • برنج: كه معمولا از ضایعات آن برای جوش دادن قطعات آهن به هم در مرحله ای كه محصول درون كوره می رود استفاده می شود. به این صورت كه برنج ذوب می شود و تمام شیار ها را پر می كند. همچنین سطح داخلی كار را یكسان كرده و در مورد محصولی مانند زنگوله باعث بهتر شدن صدای آن می شود. • تنوكار: یك نوع ماده ی شیمیایی ،به شكل یك گرد سفید رنگ كه همراه برنج با محصول داخل كوره میرود .این ماده برای جوش دادن قطعات آهن به هم در محصولی مثل زنگوله كاربرد دارد كه با آب تركیب شده و روی قطغات برنج و شكاف های آهن ریخته می شود .ماده ای كه شبیه یك كاتالیزور عمل می كند وروانی و سرعت فعالیت و ذوب برنج را بیشتر می كند. • زغالسنگ ،زغال معدنی و زغال چوب : سوخت كوره است و جهت راه اندازی كوره از آن استفاده می شود. دسته‌بندیصنایع دستیخراسان جنوبیکلید‌واژهزنگولهسازیچلنگریسرایان18528 بازدید

• کاروانسرای سرایان دوره صفویاین کاروانسرا به شیوه دو ایوانی ساخته شده و فضاهای معماری آن عبارتند از : سردر ورودی که واقع در ضلع جنوبی است و دارای طاق جناغی با تزئینات کاربندی است...
• آب انبار کاروان سرا دوره صفویاین آب انبار به همراه کاروانسرا ، حمام و بازار ، یک مجموعه فرهنگی را تشکیل می دهند . عناصر معماری بنا شامل سر در ورودی ، پلکان ، پاشیر و مخزن است . سر...
• خراطییکی از دیگر صنایع دستی شهرستان سرایان که قدمتی دیرینه دارد ، خراطی است . مواد اولیه این هنر خراطی انواع چوب سپیدار می باشد ، ولی آنچه مسلم است هرچه چوب فشرده و محکم تر باشد ، می توان به کارهای ظریف تر پرداخت و دوام آن نیز بیشتر می شود . ابزار کار در قدیم چهارچوبی بود که فقط رکابی داشت و سرو ته چوب را به دهانه آن محکم کرده و توسط کمانی ، چوب را به حرکت دورانی حول محور خود وا می داشتند ، ولی امروزه این قسمت برقی شده و کار خراطان تاحدودی آسان تر شده است . دیگر ابزار کار عبارتند از : انواع مغار (نوعی ابزار که
• دشت لاله بسطاقیكی از جاذبه های گردشگری شهرستان سرایان دشت لاله های رنگارنگ روستای بسطاق است. این دشت در كنار محور بیرجند سرایان قرار دارد و زیبایی خاصی به دشت بسطاق داده و تراوت و شادابی بهار در این دشت موج می زند
• باغستان چرمهمنطقه سرسبز و دیدنی و با آب و هوایی سرد و معتدل در ارتفاعات شمال شهر سرایان و واقع در روستای چرمه می باشد که علاوه بر داشتن آب و هوای عالی و مناظر دیدنی ، دارای بافت تاریخی کوهپایه ای می باشد و همچنین آثار تاریخی شامل آسیاب آبی کربلائی حسن که در حال حاضر نیز فعال می باشد و آسیاب های آبی متعدد دیگر به همراه قلعه بادنگ که بر فراز یکی از ارتفاعات شمال روستا واقع گردیده مناظر زیبا و دیدنی را به وجود آورده است.