جستجو

آوای سنگ؛ گزارشی از سنگ نگاره های منطقه تیمره

با گذر از منطقه تیمره واقع در دشت گلپایگان،متوجه نماد ها و سنگ نگاره های فراوانی از نقوش انسانی و حیوانی گرفته تانشانه ها و سنگ نوشته هایی نقش بسته بر صخره های سنگی در منطقه میشویم که...

پروین هاوشدوشنبه 13 بهمن 1399 | 3 سال پیشچکیده: با گذر از منطقه تیمره واقع در دشت گلپایگان، متوجه نمادها و سنگ‌نگاره‌های فراوانی از نقوش انسانی و حیوانی گرفته تا نشانه ها و سنگ نوشته هایی نقش بسته بر صخره‌های سنگی در منطقه میشویم که گذشته از داستان های روایت شده از این آثار، پرسش های بسیاری درذهن شکل میگیرد،اینکه چه ویژگی منحصر به فردی از لحاظ جغرافیایی،اقلیمی و یا اجتماعی و فرهنگی در این منطقه باعث شده تا بستر شکل گیری سنگ‌نگاره‌هایی تا این میزان گسترده و فراوان، شده باشد، نگارگران چه کسانی و با چه هدفی بوده‌اند، آیا صرفا این نقوش بیانی از روزمرگی هایشان بوده و یا داستان و فلسفه و یا راهی برای انتقال و بیان تجربیات و دریافتشان از دنیای پیرامونشان بوده است. سوالاتی از این دست و سوالات فراوان دیگری برای مشاهده گران مطرح میشود، اما شاید اساسی ترین سوال که پاسخ بسیاری از پرسش‌ها ی دیگر نیز در گرو پاسخ به آن باشد، دانستن"زمان" ایجاد سنگ نگاره هاست. اهمیت این موضوع پژوهشگران را وامیدارد تا جهت دستیابی به جزئیات منطقی تر و صحیح تر، از تخمین های حدودی پرهیز و از روشهای علمی تر و دقیقتری جهت زمان سنجی نزدیکتر به واقعیت در مورد زمان شکل گیری نگاره ها و پاسخ به دیگر پرسشها استفاده نمایند. کلید واژه: تیمره، سنگ نگاره، نماد شناسی، نقوش سنگی موقعیت مکانی دشت گلپایگان یکی از بزرگترین جلگه‌های حاصلخیز استان اصفهان محسوب می‌شود که از دیرباز توسط رودخانه گلپایگان سیراب شده است و کشاورزی و دامپروری در آن رونق خوبی دارد .گلپایگان در بخش شمال غربی استان اصفهان ،در خطوط مرزی استان‌های مرکزی و لرستان قرار دارد. این شهرستان دارای آب و هوای نیمه معتدل بوده و در شرق رشته کوه زاگرس واقع شده است. عمده سنگ نگاره ها در مناطق مختلف از دشت گلپایگان قرار گرفته است که از جمله آنان :"غرقاب" ، "کوچری"، "عباس آباد"، "لا دراز" ،"جاجرمی" ،"حاجیله"،"دالاباغ "، منطقه" قلعه ابراهیم" ،"ماکوله" و"هنده" است . در بدو ورود به دشت گلپایگان، با دیدن دشت فراخ، عبور رودخانه و بدنه‌های سنگی نه چندان سخت و صعب العبور، محیط دارای شرایط مطلوبی برای گذرگاه بودن و عبور دامداران و کشاورزان به نظر میرسد. دلیل گستردگی نقوش در منطقه تیمره از مناظر دیگر نیز بررسی گردیده که بخشی از فرضیات مطرح شده به تخلیص بیان شده است: - نزدیکی به مناطق شکارگاهی، ازجمله "موته" واقع در شرق و جنوب منطقه و شکارگاه الوند گلپایگان و تخت ظل السلطان که از شکارگاههای محبوب شاهزادگان قاجار محسوب می‌شود. این موضوع نشان میدهد که منطقه مستعد شکاریابی بوده است. - وجود آب دائمی در منطقه که حضور شکار و جوامع شکارگر را به دنبال داشته است. - برآفتاب و گرمگاه بودن کوههای شمالی گلپایگان که باعث می‌شود در فصول سرد گیاهان زودتر از دیگر مناطق سبز شده و مکان مناسبی برای تغذیه گونه های علفخوار از جمله بزکوهی و آهو باشد. - عمده‌ی بافت سنگ‌های منطقه، از سنگ‌های دگرگون تیره‌ای تشکیل شده که دارای سطحی صاف است و پتانسیل مناسبی برای خلق نقوش را فراهم می‌کند. - وجود آب را میتوان آغازگر تمدنهای بزرگ دانست، دشت گلپایگان نیز دارای منابع آبی فراوانی است و با توجه به پتانسیلهای منطقه، می‌توان این گونه در نظر گرفت زایایی تمدن در این منظقه با نسل شکارگران بوده است، و پس از آن کشاورزی در دشت و دوباره بازگشت به کوه برای گله‌داری و شکارگری صورت گرفته و تداومی جهت نگارگری بر روی سنگها بوده است. تپه‌های تاریخی "چغاحسن" و "لهرامش" (تپه های پیش از تاریخی متعلق به دوران مس سنگ و مفرغ) را می‌توان بعنوان آغازگر شکل‌گیری جوامع کوچک ساکن دردشت گلپایگان دانست. در بررسی این مورد دو فرضیه مطرح است، یک اینکه منطقه از حوزه های تمدنی مهم پیش از تاریخ بوده که قطعاً جمعیت زیادی در کوه‌ها و دشت‌های آن زندگی می کرده‌اند و دلیل آن را می‌توان فراوانی نقوش صخره‌ای دانست و فرضیه دیگر این است که این منطقه در نزدیکی یکی از حوزه‌های تمدنی مهم بوده که با واسطه ارتباطی بسیار آمد و شد های فراوانی در آن رخ می‌داده است و احتمالاً وجود تمدن‌های کهن در جوار منطقه در شکل‌گیری چنین نقش نگاره‌هایی بی تأثیر نبوده است.

ماهیت نگارگران بررسی انگیزه و ماهیت نگارگران از چند منظر قابل بررسی است ولی آنچه در ابتدای بحث به آن پرداخته می‌شود بررسی این نکته است که بیننده پس از ورود به سایت، با گستره و تعداد زیادی از سنگ‌نگاره ها مواجه می‌شود، لذا خطور این فکر به ذهن بیننده که بخشی از نقوش توسط رهگذری یا چوپانی از سر تفنن بر پیکره سنگها حک شده است، دور از انتظار نیست. اما با پیدا شدن شواهدی در منطقه از جمله سنگ‌نگاره‌ای با مضمون خط پهلوی و خط عربی بر بدنه تخته سنگی درتنگه غرقاب، متاخر نبودن بخشی از سنگ نگاره ها بر ما آشکارتر شده است. فرضیه های دلیل ایجاد سنگ نگاره ها در مورد فرضیه‌هایی که مشخص کننده علت و انگیزش ایجاد سنگ نگاره هاست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد، با توجه به فاکتورهایی که پیش از این گفته شد و مستعد بودن منطقه برای شکار، می‌توان یکی از مهمترین دلایل را سلطه جویی انسان بر محیط زندگی خود دانست، همانطور که طبق بررسی‌های باستان شناسانه دریافته‌اند که انسان پیش از تاریخ با محدود کردن جانوران به چارچوب یک تصویر او را تابع قلمرو شکار خویش تصور می‌کرده است. بنابراین قسمتی از سنگ نگاره‌ها مربوط به ماهیت تعیین قلمرو انسان بر محیط زندگی‌اش میباشد. یکی دیگر از دلایل ترسیم نقوش می‌تواند برجای گذاشتن یک اثر توسط نگارنده و ثبت کردن قسمتی از خود در قالب نقشی بر سنگ باشد. همانطور که در بازدید از سایت مکرر اسم افراد را بر بدنه سنگ ها می‌بینیم که چنین نقوشی متاخر ترند و شاید انگیزه نگارنده‌های کهن تر نیز با انسان در ثبت ردی از(من) در ادوار بعد یکسان بوده است! با مشاهده بعضی از نقوش در قالب انجام یک آیین یا یک مراسم، نگارگر می‌توانسته قسمتی از اعتقادات آرزو‌ها و یا لحظات شادی بخش و یا الهام بخش خود را به تصویر بکشد و در واقع نقوش بازگو کننده اعتقادات و یا بیان احساسات نگارگر بوده است. در برخی نقوش با مشاهده ابزار آلات و شکار میتوان چنین برداشت کرد که نگارگر شیوه‌ها و روش‌های خود را در شکار و تعامل با محیط، به ثبت رسانده تا بدینوسیله دانش خود را ثبت و منتقل نماید.

تخمین تاریخ سنگ نگاره ها این نوشته پس از اشاره‌ای که به نقوش و نمادهای نو یافته تیمره و مضامین این نقوش دارد، می کوشد به پرسش های بسیاری که در ذهن بیننده این نقوش یا خوانندگان چنین گزارش های برانگیخته می‌شود، بپردازد. در کل، آدم از چه زمانی و برای چه و چگونه به هنرورزی، از جمله نقاشی و کنده کاری روی سنگ پرداخته است نگارگران نقوش صخرهای تیمره چه کسانی بوده اند آیا این تصور غالب که این نقوش کار چوپانان، کاروانیان و رهگذران است، درست است چرا تنها در مناطق جغرافیایی خاصی همچون کناره‌ها و سرشاخه های اعلای رودخانه‌های منطقه به این نگارگری ها بر می‌خوریم و مهم‌تر اینکه برای چه منظوری این همه نقوش جانوران و آدمی را بر سنگ نقش کرده‌اند آیا هدف از چین نگارگری‌هایی ارضای نیازهای زیباشناسانه و تفنن و بازی یا مسایلی جدی و پر خطر بوده است، چرا نقش جانوران اهلی و گیاهان تا این اندازه نسبت جانوران وحشی اندک است، چرا گاهی بارها این نقوش روی یکدیگر حک شده‌اند و سرانجام این که زمان و هنگام چنین نگارگری‌هایی کی بوده است و به جز راه های مقایسه‌ای و تخمین از طریق قراین، چه راه های دقیق تر و مستقل تری برای زمان سنجی این نگاره ها می توان یافت. شاخصه هایی برای تطبیق و مقایسه وجود دارد که در ادامه به بررسی سه شاخصه مهم در این خصوص می پردازیم.

روش های تخمین زمان سنگ نگاره ها ۱- استناد به دوره‌های تاریخی خطوط و سنگ نوشته ها بخشی جدایی ناپذیر از سر نگاره ها هستند که می توانند ما را به سمت و سویی برای تخمین زمان تقریبی آثار سوق دهند. یکی از مهمترین سنگ نوشته های پهلوی گلپایگان سنگ نوشته پهلوی "چم اسبه" درمنطقه "غرقاب " است .دکتر رسول بشاش در مقاله ای راجع به این سنگ نوشته می نویسد سنگ نوشته مذکور دارای نه خط می‌باشد، خط نهم ناخواناست، خط پهلوی و زبان فارسی میانه متعلق به اواخر ساسانیان و اوایل اسلام است. پس از مرحله آوانویسی با اطمینان این ترجمه به دست آمده است ( این سه چیز را جاودان شمار: خاک راغ، دریای آب، آتش دخمه، انجام ... یا فرتن؟) ۲- دوره‌های مختلف کنده‌کاری بر روی یک بوم سنگی: همانطور که پیشتر بیان شد، در بحث فنی سنگ نگاره ها و میزان هوازدگی آنها متغیر های زیادی می‌تواند نقش داشته باشد متغیرها جنس سنگ بستر جهت بوم سنگی، جهت نقش کند، آب و هوایی که سنگ‌ نگاره در آن واقع شده شیب بوم عوامل فرسایشی، ظرافت نقش کنده و غیره می‌باشد بنابر این میزان هوازدگی سنگ‌هایی که در مناطق مختلف قرار دارند تحت تاثیر ترکیبی از این عوامل قرار می‌گیرد و نمی‌تواند ملاک مطمئنی برای تعیین سن نسبی سنگ نگاره‌ها باشد. اما این موضوع در نگاره های موجود در یک بوم که دارای دوره های تاریخی گوناگون است قابل بررسی است: ۳- بررسی خود نقش در بسیاری از موارد مشخص کننده دوره آفریدن آنها هستند. برای مثال، تن پوش ها و یا ابزارهایی که فقط مختص به دوره ای خاص بوده و این بازخوانی میتواند در تخمین زمانی نقوش تا حدی موثر باشد. روش های دقیق تری نیز برای گاهنگاری موجود است: الف- روش پیکر نگار: در این روش گاهنگاری پژوهشگر سعی می‌کند فعالیت‌های فرضی همچون نقش های گونه‌های مختلف حیوانی سلاح ابزار و همچنین راه‌های نمایش زندگی پیشینیان از طریق هنر را با باستان شناسی مرتبط کند. ب- روش مجاورت: در این روش از نشانه های موجود درپیرامون سنگ نگاره ها برای قدمت سنجی استفاده می‌شود، این روش بر این پایه است فعالیت‌های مختلف در زمان یکسان، به احتمال قوی دارای اثرات همزمان نسبت به مکان های مختلف دارند، مانند بررسی قدمت تپه‌های سفال های باستانی در مجاورت سایت های تاریخی. ج- روش بررسی زنگارها و فرسایش بر اثر عوامل جوی، فرسایش آب و هوایی پوسته سنگها اغلب بصورت اکسیده شدن، تجزیه شدن به وسیله آب و... صورت می‌گیرد و ضخامت این فرسایش تابعی از زمان است و چنین روشی بر روی تغییرات وابسته به زمان سطح صخره ها مطالعات تجزیه‌ای و میکروسکوپی انجام می‌دهد. د- روش آنالیز رادیو کربن درتراکم موادمعدنی، عمر تقریبی سنگهای آهکی رسوب شده، با سنجش میزان حجم رادیوکربن‌های باقی مانده، قابل اندازه گیری است. ه- روش اندازه گیری گلسنگ ها: در این روش فرض می‌گیریم که همزمان با رشد گلسنگها، فعالیتهای فرسایشی نقوش انجام می‌گیرد. و- روش آنالیز ریز فرسایش‌ها یا ریزخوردگی‌ها: مبنای کار روش آنالیز ریز فرسایش‌ها بدین صورت است که هنگامیکه توسط عوامل طبیعی و یا انسانی، سطح جدیدی بر روی صخره ایجاد شده، این سطح در معرض فرایند هوازدگی شیمیایی قرار می‌گیرد. ر- روش تاریخ گذاری تابشی، روش تابش گرمایی(TL) به رها سازی انرژی مواد جامد بلورین، زمانیکه برفروخته میشوند و یا درمعرض تابشهای نوری قرارمیگیرند، اشاره دارد. با توجه به اهمیت بالا و تعیین کننده فاکتور زمان در برآورد زمان صحیح سنگ نگاره ها، می‌توان گفت الویت و محوریت و سایر ابعاد دیگر پژوهش در این باره در گرو دانستن این موضوع است. در بالا روش های متداول در علم باستانشناسی برای تخمین زمان، عنوان شد. لذا آنچه در منطقه تیمره در این باره تاکنون صورت گرفته، روشهایی چون بررسی خطوط، سنگ نوشته ها، لباس و ابزار برای بخشی از سنگ نگاره ها و همچنین روش بررسی قدمت آثار سفالین در مناطق مجاور دشت گلپایگان استفاده شده است، روش آزمایش و بررسی گلسنگ ها نیز برای پاره ای از نقوش در دست انجام می‌باشد. بررسی نقوش و تنوع سنگ نگاره ها نگاره های موجود بر روی سنگ نگاره ها گستره وسیعی از موضوعات گوناگون را در بر می‌گیرد و لازم است برای درک بهتر و بررسی دقیق تر آن ها گروه‌بندی ویژه‌ای صورت پذیرد. گروه‌بندی که اینجا به کار رفته است نگاره ها را در چند گروه اصلی دسته بندی کرده که شامل نقش انسان در حالات مختلف، نقوش جانوری و حیوانی، نقوش گیاهی، نمادها و تصاویر کمیاب ،پوشاک، ابزار و خط می باشد. سنگ نگاره ها بازگوکننده محیط و شیوه زندگی انسان های نخستین بوده و رمزگشایی نگاره ها ما را با شیوه زندگی آنها آشنا می‌کند نقش انسان بر روی سنگ نگاره های گلپایگان پس از نقش بز کوهی بیشترین فراوانی را دارد بدیهی است که انسان نقش خود را به عنوان عامل تاثیر گذار تاملات فرهنگی و اجتماعی عصر خویش فراموش نکرده و خود را در تمام صحنه‌ها حاضر می‌بیند این نگاره‌ها گاه انسان را به صورت گروهی نمایش می دهد و گاه به صورت انفرادی ،گاه در جنگ است و گاه در شکار ،گاه در حال پایکوبی است و گاه در حال جادوگری ... این نگاره در پاره ای ازبومها به صورت کاملا واقع گرایانه تصویرشده و در برخی دیگر به صورت انتزاعی و تجریدی دیده شده است.در ادامه به چرایی وجود نقش بز کوهی بعنوان فراوان ترین نقش در سنگ نگاره ها، پرداخته ایم.

بز کوهی بز کوهی از نگاره‌هایی است که از غار نگاره‌ها و صخره کندهای پیش از تاریخ تا امروز همواره جایگاه برجسته و محوری‌اش را در هنر ایران حفظ کرده تا جایی که می‌توان گفت این نقش در هنر هیچ سرزمینی به اندازه ایران تکرار نشده است. تصویر بز در کنار درخت زندگی از رایج‌ترین نقش مایه‌های هنر خاور باستان به شمار می‌آید این حیوان پر زور از دیرباز مظهر قدرت به شمار می‌رفته و همواره حیوان جلودار رمه بوده است. بز کوهی به سبب زندگی بر بلندای کوهساران و شباهت شاخه هایش به هلال ماه نیز ستایش گردیده و او را در ارتباط با باران و باروری دانسته‌اند. شاخ‌های بز، مظهر نیروی فراطبیعی، اولوهیت، سلطنت، قدرت و پیروزی و فراوانی گله و محصول زاد و ولد و باروری است. بزکوهی در آثار بازمانده از فرهنگ ایران گاه به شکل پازن و کل با شاخ های تیز و خمیده و بلند، و گاه به گونه بز اهلی با شاخ های کوتاه و هم راستا، و گاه بسان قوچ یا گوسفند وحشی با شاخه های خمیده و پیچان تصویر می‌شود. بلندی شاخ های بز از نیروی بیشتر و توانایی او بر غلبه بر همنوعانش حکایت می‌کند و از آنجایی که نرهای پیروز می‌توانند گروهی متشکل از ۵ تا ۱۵ بز ماده را تصاحب کنند اهمیت شاخه های بلند و ارتباطشان با مفاهیمی چون جنگاوری و باروری بیشتر آشکار می‌شود. بز کوهی در اندیشه و نوشتارهای ایران 1. نخستین جانور اهلی در ایران: ارتباط انسان و بز کوهی در حدود ۱۱ هزار سال پیش در امتداد رشته کوه های زاگرس در باختر ایران به گونه چشمگیری دگرگون شد پژوهش های تازه نشان می‌دهد بز که از دیرباز در این ناحیه شکار می‌شده توسط ساکنان کوهپایه های زاگرس به تدریج اهلی و خانگی گردیده است با مطالعه استخوان‌های بزهای اهلی شده که در تپه گنج دره کرمانشاه یافت شده‌اند، آثاری از کشتار انتخابی نرهای جوان و زنده نگه داشتن ماده‌ها در حدود ۱۱ هزار سال پیش را کشف کردند که مشابه رفتار یک دامدار امروزی با گله‌های اهلی خود است. بدین ترتیب مدیریت رمه و پیشرفت تکنیک‌های تولید خوراک منابع غذایی پایداری را در اختیار شکارورزان ساکن ایران نهاد و سبب گسترش جوامع انسانی در این اقلیم شد. برای انسان که برای زمانی بس دراز، گردآورنده و جستجوگر غذا بود، پس از این کشف تازه سبک زندگی متفاوتی را آغاز کرد و این جایگاه بنیادی می‌تواند مهمترین دلیل تکرار نقش بز کوهی در هنر ایران باشد. از سوی دیگر بزها از ابتدای اهلی سازی جانوران تا امروز پیشرو گله ها بودند و تبعیت رمه ازبز پیشرو مکان برجسته‌ای برای او در اقتصاد و معیشت دامپروری ایجاد می‌کند. قدرت باروری بز نر و ارتباطش با ایزدان برکت می تواند دستمایه بسیاری از زیورآلات آیینی که در مناطقی همچون لرستان و مارلیک و باختر ایران و حتی آثار دوره هخامنشی نقش شده است، باشد. در اوستا آمده است به مادرانی که فرزند مرده به دنیا آورده‌اند باید شیر بز خورانده شود. از دلایل دیگر اهمیت بز کوهی نزد مردمان خاور باستان می‌تواند بلندپروازی و رفعت نشینی باشد چرا که بزها را انسان همواره در افراشته‌ترین قله‌ها و دشوارترین مسیرهای کوهستانی دیده است. گرچه سنگ‌نگاره‌ها، صخرکندها و غارنگاره‌ها از مهمترین آثار بازمانده از دوران‌های گذشته‌اند اما پراکندگی جغرافیایی، نبود پژوهشهای کافی علمی و آشفتگی تاریخ‌گذاری‌ها و نیز محافظت نشدن در برابر آسیب های زیست محیطی و انسانی سبب شده آمار و شناخت دقیق از این هنر های کهن در دست نباشد. با این وجود می‌توان به یقین بیان داشت که موضوع بیشتر سنگ نگاره ها و غارنگاره‌ها در هنر ایران بز کوهی با شاخه‌های بلند هلالی است. تصویر بز کوهی با شاخ های بسیار بلند را بر سنگ‌نگاره‌های جربت خراسان نیز می‌توان دید و موضوع اصلی سنگ‌نگاره‌های کوه‌های پیرامون گلپایگان از جمله کوچری، غرقاب و صالح پیغمبر و ... نیز بز کوهی است. درپایان: در پژوهش‌های باستانی و در سایر علوم تاریخی مانند زیست شناسی زمین شناسی ستاره شناسی و خود تاریخ آنچه در مورد گذشته می‌دانیم به الزام، خود واقعیت گذشته نیست بلکه گذشته‌ای است که با روش‌های پژوهشی که ما به کار میبریم بازسازی شده است از این رو روش‌های دقیق پژوهشی و اعتبار این روش‌ها در بیرون کشیدن اطلاعات از مواد گنگ و خام و استنتاج منطقی از آنها در درجه‌ی اول اهمیت قرار دارد بنابر این سنگ بنای پژوهش‌های تاریخی و باستان شناختی یا هر رشته علمی دیگر ساختن فرضیه‌ای دقیق برای یافتن رابطه بین داده‌های خام است و بدون فرضیه‌ای روشن بر مبنای روش‌های دقیق علمی پژوهش در هر رشته‌ای مانند گردآوری کورکورانه‌ای از اطلاعات است که به تقریب همیشه به بن بست در تجزیه و تحلیل می‌انجامد. پژوهش و عکس ها از: پروین هاوش

منابع و ماخذ: - علیزاده، عباس، تئوری و عمل در باستان شناسی، چاپ سوم، سازمان میراث فرهنگی، تهران - جمالی، محسن، سنگ نگاره های گلپایگان گذرگاه تاریخ، چاپ دوم ۱۳۹۷، ائمه، قم - طاهری، صدرالدین، نشانه شناسی کهن الگوها، شورآفرین، تهران - فرهادی، مرتضی، مقاله موزه هایی در باد، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه، پاییز و زمستان ۱۳۷۴ شماره ۷ و ۸

دسته‌بندیسنگ‌نگاره‌ها سایرکلید‌واژهآوای سنگ سنگ نگاره تیمره بز کوهی آی بکس Ibex نماد شناسی نقوش سنگی چغاحسن لهرامش روش های تخمین زمان سنگ نگاره ها چم اسبه غرقاب1542 بازدید

نمای ایران مقاله پژوهشی بسیار خوب و ارزشمندی است. سپاس فراواندوشنبه 20 بهمن 1399 | 3 سال پیش

مردمانی که سخن ها در دل تاریخ دارند و ما نمی دانیم.نقش دو اسب اصیل ایرانی یکی در پله پیشکش های تخت جمشید و دیگری در کوه های تیمره، شگفت آنکه دُم هر دو اسب را گره زده اند
اسرار و چرایی گیاه هوم و نقش بزکوهیرنگین نگاره های pictographs کهن مکشوفه در خراسان شمالی، با قدمت حدود هزاره ی دهم پ.م. که بزکوهی و گیاه هوم Ephedra را در کنار هم می بینیم. در هزاره های بعد (حدود هزاره سوم پ.م.)، همان پیوستگی بر روی کاسه های گِلی گذشتگان با همان شباهت و پیام هم دیده می شود؟!
سنگ نگاره های تیمرهسنگ نگاره ها یکی از کهن‌ترین هنرهای بشر است که از انسان‌های نخستین به یادگار مانده است
سنگ نگاره های تیمره گلپایگان جلوه ای دیرینه از تاریخ هنر ایران زمینتصاویر زیبایی از زیست گوزن مرال در هزاره های دور در منطقه تیمره گلپایگان
سنگ نگاره های تیمره ی گلپایگانطی کاوش ها و پژوهش های انجام شده توسط مهندس محسن جمالی (پژوهشگر سنگ نگاره های گلپایگان) تاکنون 31 منطقه ی سنگ نگاره ای در شهرستان گلپایگان شناسایی شده است و بنا بر شواهد موجود، منطقه ی غرقاب گلپایگان بزرگ ترین و متنوع ترین منطقه ی سنگ نگاره ای در ایران و جهان می باشد.

محمد ناصری فردارزش و اهمیت سنگ‌نگاره‌های یافت شده در ایرانیکی از مهم‌ترین منبع‌های شناخت تکاملی بشر، میلیون‌ها سنگ‌نگاره‌های کهنی است؛ که در جای جای دنیا کشف شده است.

محمد ناصری فردجشن چهارشنبه سوری در ایران و دیگر نقاط جهانچهارشنبه سوری در ایران یکی از آئین های کهن ایرانیان جشن چهارشنبه سوری یا به عبارتی دیگر چار شنبه سوری است. ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند. چهار شنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود.

محمد ناصری فرداز هنر سنگ تا هنر سفالمطالعات و بررسی های دو دهه ی ما بر روی نقاشی های کهن غارها و کوه های نقاط مختلف ایران، نشان از یک سیر در هم تنیده از پیام و مضمون در نقاشی های کهن غارها و کوه های ایران و طرح های روی سفالینه های پیش از تاریخ ایران دارد.

محمد ناصری فرداسرار و چرایی گیاه هوم و نقش بزکوهیرنگین نگاره های pictographs کهن مکشوفه در خراسان شمالی، با قدمت حدود هزاره ی دهم پ.م. که بزکوهی و گیاه هوم Ephedra را در کنار هم می بینیم. در هزاره های بعد (حدود هزاره سوم پ.م.)، همان پیوستگی بر روی کاسه های گِلی گذشتگان با همان شباهت و پیام هم دیده می شود؟!

محمد ناصری فردجوغن Joghan چیست؟در گذشته هـای دور تا دوره ی سلجوقی بر روی بعضی سنگ قبرهای مردگـان، گـودی هایی ایجـاد می کرده اند و در آنهـا آب یا دانه برای پرندگان می ریخته اند؛ تا مـردگان مشمول پاداش خیر شوند.

ابراهیم رفیعینقش کشتی بر سنگ نگاره های دهتل هرمزگاننقوش متعدد کشتی در محوطه باستانی سنگ نگاره های دهتل هرمزگان منعکس کننده اهمیت خلیج فارس و ارتباط دریایی برای سرزمین مان از دیرباز

محمد ناصری فردنمادهای کهن ایل قشقایی در میان سنگ نگاره های ایرانهنرهای صخره ای، اسناد دست اولی هستند که پژوهشگران را با ترجمان فرهنگ ها در اقلیم ها و زمان های مختلف آشنا می‌‌کنند و سخن گفتن آنها با کمک تصاویر و نشانه‌هایی است که اغلب در همه ی زمان ها و مکان ها، برای همه ی ملل جهان یکسان بوده است.

محمد ناصری فردرد پاهایی از فرازمینی ها در میان سنگ نگاره های کهن ایران و پرومقایسه و تطبیق برخی از نقوش سنگ نگاره های ایران (کوه های تیمره در اطراف خمین) و کشور پرو در آمریکای جنوبی ، افرادی با کلاه خودهای مشابه و اجزای انسانی خاص (هاله ای از نور). گویی همه آنها بدست یک هنرمند در آن سرزمین های دور از هم حک شده است!

بوم ما مجموعه تاریخی اقامتی چپیلههمت دو پدر و دو پسر در احیا گوشه ای از تاریخ کهن ایران زمین

مبینا جعفریاقامتگاه بوم‌گردی روزیه روستای چاشمچاشم زیبا، در مرز شمال استان سمنان و جنوب مازندران قرار دارد. از برخی جاذبه های دیدنی روستا می‌توان به آبشار روزیه، برج قدیمی ، منطقه گردشگری اُپرت، دره زیبای خطیرکوه همراه با قلعه کنگلو و قله های بلند اطراف روستا با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر قله‌های همچون اُرم، قدمگاه، نیزوا و قله‌های نرو خرو در این روستا اشاره کرد...

سپیده اصلانپمبه یا پنبهواژه پمبه در زبان طبری آن چیزی که مظهر لطافت و نرمی است پنبه نامیده می شود. امروزه این لغت با کلمه پنبه جایگزین شده است.

محمد ناصری فردفنجانماهای Cup Marks عصاره گیری آیینی و...اغلب این فنجان نماها بر فراز کوه های کم ارتفاع ایجاد شده اند و کارکردهای عصاره گیری، بویژه از گیاه هوم برای اجرای مراسم هیومه داشته است. در کنار آن کار، برای کوبیدن دانه ها و ساقه های خشک گیاهان نیز کاربرد داشته است.

محمد ناصری فردایرانیان از اولین مخترعان خط بوده‌اندباستان شناس فرانسوی، با رمزگشایی نخستین خط عیلامی که قدمتی بیش از چهار هزار سال دارد، ایرانیان را نخستین مخترعان خط در کنار تمدن بین النهرین اعلام کرد.

محمد ناصری فردسنگ نگاره ها، کهن الگوی های زیست بشر.سنگ نگاره ها، کهن الگوی های زیست بشرند که از پنجره های آنها می توان کلیه ابعاد زیستی انسان های گذشته را رصد کرد. اگر جه در ایران مورد بی مهری بعضی هاست.

محمد ناصری فردسنگ نگاره های بلوچستانبلوچستان، یکی دیگر از سرزمین های کهن ایران و با سنگ نگاره های فراوان است.

محمد ناصری فردگیاه مانایی، هوم یا Ephedraهوم یا درخت زندگی، که ریشه در عمق حیات و زیست ساکنان فلات ایران، بویژه ایرانیان باستان طی هزاره ها داشته است. جالب اینکه اکثر پژوهشگران و محققین ایرانی در عرصه های مرتبط چون: ادبیات، اسطوره شناسی، باستان شناسی، جامعه شناسی، انسان شناسی، تاریخ، فرهنگ، گیاه شناسی و حتی علاقه مندان به ایران شناسی و زیست ساکنان این سرزمین، آن گیاه مقدس و اسطوره ای را ندیده و شاید نمی شناسند.

محمد ناصری فردنگارخانه هایی کهن، موزه هایی بی بدیل و کتاب های سنگی بسیار کهن و تکرار ناشدنیخیلی از غارهای ایران بویژه لرستان، نگارخانه هایی کهن، موزه هایی بی بدیل و کتاب های سنگی بسیار کهن و تکرار ناشدنی هستد!

بابک ارجمندیسنگ نگاره های تیمرهسنگ نگاره ها یکی از کهن‌ترین هنرهای بشر است که از انسان‌های نخستین به یادگار مانده است

محمد ناصری فردرنگین نگاره های pictographs بزکوهی Ibex در غارهای کوهدشت لرستاننقش بزکوهی رنگین نگاره( پیکتوگراف- حدود ده هزار پ.م)، در سبک هنری اندیشه نگار، نوعی خط تصویری، نشانی شاید از کهن ترین اسطوره ی زیست بشر بر روی کره زمین(ماری و ماریانه)، آغاری بر سیر تطورّ خط در ایران

محمد ناصری فرددفتر مطالعات سنگ نگاره های ایران و تیمرهسنگ نگاره ها، كهن ترين آثار تاریخی و هنری به جا مانده از بشرند كه در آنها رمز و رازهاي فراواني نهفته است و از بهترين پنجره هاي رو به گذشته هاي دور مي باشند كه از طريق آنها مي توان از منظرهاي Perspective گوناگون زندگي انسان‌هاي اعصاركهن را رصد كرد.

محمد ناصری فردنقش گوزن زرد ایرانی در میان رنگین نگاره های pictographs کهن غارهای کوهدشت لرستاننقش یک گوزن زرد ایرانی که با رنگ قرمز (pictograph) در یکی از غارهای کوهدشت لرستان ایجاد شده است.

محمد ناصری فردکشف نقش حشره ای کهن که در هزاره های پیش در ایران می زیسته و منقرض شدهکشف سنگ نگاره ای(حدود 2000 پ.م) که شباهت به یکی از گونه حشرات منقرض شده در ایران دارد. با همکاری گروهی از حشره شناسان ایران، مقاله ای در آن خصوص نوشته و به یکی از مجله های معتبر علمی زیست شناسی در آمریکا ارسال کردیم و...

نمای ایران سکه های ساسانیسلسله ساسانی آخرین سلسله قدرمت و جهانی ایران بود. آنها خود را نوادگان و وارثان امپراطوری هخامنشیان می دانستند

فاطمه کریمیانیک امپراتوری تازه متولد، امپراتوری روم و سرزمین هایش را به تسخیر خود درآورددر قرن ششم میلادی، قدرت نظامی و فرهنگی ساسانیان با پادشاهی خسرو اول، که در سال 531 میلادی به قدرت رسید، به اوج خود رسید

دریاچه کویر شنبه به در زوارهاهالی زواره بعد از ظهر اولین شنبۀ سال نو ...

محسن جمالیتیمره گلپایگان جلوه گاه هنر اصیل و کهن ایرانینقش بزکوهی مهمترین نقش در میان سنگ نگاره های تیمره گلپایگان

محسن جمالیسنگ نگاره های تیمره گلپایگانیوز و باز شکاری اهلی شده بر روی سنگ نگاره های تیمره گلپایگان

محسن جمالیسنگ نگاره های تیمره گلپایگان شناسنامه هویت هنر پیش از تاریخ ایرانیوز شکاری اهلی شده بر روی سنگ نگاره های تیمره گلپایگان

محسن جمالیسنگ نگاره های تیمره گلپایگان جلوه ای دیرینه از تاریخ هنر ایران زمینتصاویر زیبایی از زیست گوزن مرال در هزاره های دور در منطقه تیمره گلپایگان

پروین هاوشدرگذرگاه های ساسانی - تنگه چوگان,شهربیشاپور،کاخ و قلعه فیروزآباد - بخش دومخلق بسیاری از آثار هنری از جمله نقش برجسته ها و کتیبه ها در دوره ساسانی به طور مستقیم نتیجه اتفاقات سیاسی و اجتماعی این دوره بوده است و شاهان ساسانی جهت گزارش این رویدادها به آیندگان و جاودانه کردن خود در تاریخ به خلق این آثار هنری اقدام کرده اند.

سپیده اصلانتخت سلیمان؛ زندان سلیمانانسان همواره از ناشناخته ها هراس دارد.تخت سلیمان مجموعه ای از تاریخ و افسانه است. در بازدید از این مجموعه تاریخی که شامل دو بخش اصلی تخت سلیمان و زندان سلیمان می باشد. راهنمایان محلی به شما توصیه اکید خواهند کرد که بعد از غروب آفتاب، در اطراف مجموعه کوه زندان سلیمان تردد نکنید. آن ها باور دارند صدای ناله های غریبی که شب ها از منطقه شنیده می شود از دیو های اسیری بر میاید که در مجموعه کوه هستند.

محمد ناصری فردشباهت سنگ نگاره های پیش از تاریخ ایران با نقاشی های کهن غار لاسکو در فرانسهاز منظر سنگ نگاره های کهن، می توان نگاه ساده و پیچیده نگارگران اعصار کهن را رصد کرد.

محمد ناصری فردشباهت سنگ نگاره های پیش از تاریخ ایران با نقاشی های کهن غار لاسکو در فرانسههنرهای صخره ای کهن ایران، دارای شباهت های ظاهری و پیامی متعدد با نقاشی های کهن خیلی از نقاط جهان هستند.

محسن جمالیکتاب سنگ نگاره های گلپایگان ؛ گذرگاه تاریخچاپ دوم کتاب سنگ نگاره های ایران - سنگ نگاره های گلپایگان ؛ گذرگاه تاریخ

محسن جمالیالمان بزکوهی سنگ نگاره های تیمره گلپایگانالمان بزکوهی سنگ نگاره های تیمره گلپایگان

محسن جمالیکهنترین نقش ورزش کشتی ایران در سنگ نگاره‌های تیمره گلپایگانقدیمی‌ترین نقش ورزش کشتی ایران در سنگ نگاره‌های تیمره گلپایگان کشف گردید.

حسن صفریرصدگاه سه قلعهمنطقه سه قلعه دارای ابر ناكی بسیار كم و در نتیجه تعداد شب هایی با آسمان صاف در حدی بسیار فراتر از نیاز متعارف ستاره شناسان آماتور می باشد. تجربیات موجود در شب های رصدی برگزار شده در این مكان، از جمله نهمین رقابت رصدی مسیه ایران، گویای آن است كه در زمانی كه به علت طوفان و گرد و غبار امكان رصد ستارگان در نقاط مجاور این رصدگاه وجود ندارد، ستاره شناسان آماتور شبی پر ستاره و رصدی به یاد ماندنی را در این مكان تجربه می كنند. این مکان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی برای رصد ستارگان به بهشت منجمان معروف است.

محمد ناصری فردشباهت نقش بر روی سنگ در مریخ و نقاط مختلف ایران و جهان!در تاریخ 31 اوت 2014 مریخ نورد کنجکاوی عکسی بر روی یک تخته سنگ در مریخ را به ناسا ارسال کرد که باعث شگفتی جهانیان شد.

محسن جمالیجلوه منبت گلپایگان و سنگ نگاره های پیش از تاریخ تیمره گلپایگانمنبت گلپایگان و سنگ نگاره های پیش از تاریخ تیمره گلپایگان

محسن جمالیغرش ببر بر روی سنگ نگاره‌ های تیمره گلپایگاندر میان سنگ نگاره‌های شهرستان گلپایگان در سه بوم سنگی مختلف، نقش گربه سانی با بدنی شبیه به ببر و با خطوطی بر روی بدن آن یافت شده که نزدیک‌ترین گونه‌ای که می‌توان به آن نسبت داد، ببر است.

محمد ناصری فردسنگ‌نگاره‌های ایران، زبان مشترک جهانی Iran Petroglyphs; Universal Common Languageکتاب مذکور، در تاریخ ششم آذر ماه سال 1395 در خانه اندیشمندان تهران رو نمایی شد و مورد استقبال متخصصین : جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، تبار شناسی، باستان شناسی، متخصصین رقص‌های آیینی و جادونگاری، متخصصین خط و پژوهشگران عرصه‌های گوناگون خط از تصویری تا الفبایی (سیر تطورّ) ، متخصصین هنرهای نمایشی، سیر هنر کهن در ایران و جهان (پژوهش هنر)، اسطوره‌شناسی، متخصصین تاریخ، متخصصین گردشگری، زمین‌شناسان، زیست‌شناسان، متخصصین جغرافیای اقلیمی، گرافیست‌ها، نمادشناسان و کسانی که به ایران عزیز عشق می‌ورزند، واقع شد.

محسن جمالیکتاب سنگ نگاره های ایران - جلد 1سنگ نگاره های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ

محمد ناصری فردکتاب موزه های سنگی ، هنرهای صخره ای (سنگ نگاره های ایران)کتاب موزه های سنگی را به دوستداران تاریخ ، فرهنگ ،هنر ، انسان شناسی، مردم شناسی ، زیست شناسی ، زمین شناشی، نمادشناسی ، معماری، باستان شناسی ، اسطوره شناسی، نجوم ، خط شناسی ، آب شناسی، محیط بانان و... از همه مهمتر هر ایرانی علاقه مند به گذشته ی پر رمز و راز ایران کهن پیشنهاد می نماید

محمد ناصری فردکتاب سنگ نگاره های ایران، نمادهای اندیشه نگارسنگ نگاره ها، کهن ترین آثار تاریخی و هنری بجا مانده از بشرند که در آنها رمز و رازهای فراوانی نهفته است

آخرین پست‌ها