فنجان نماها، حلقه و طرح روی سفالینه های پیش از تاریخ

هنر در ایران باستان بقدری مرموز، درهم تنیده، استیلیزه شده، گسترده و دارای سیر تحول و تطوّر بوده؛ که انسان واقعاً مات و مبهوت می شود. براستی هنرمندان آن آثار زیبا و پیچیده، چه کسانی بوده اند؟ با آن نبوغ و اندیشه گری! سیر و عظمت هنر آنان از هنر سنگ تا هنر سفال، مفرغ، دستبافت ها و... شگفت انگیز است. از پیام های ساده و پیچیده ی آنها در قالب هنرهای گوناگون، پی به افق اندیشه و نگاه عمیق آنها می بریم.

محمد ناصری فردشنبه 13 آبان 1402 | 6 ماه پیش هنر در ایران باستان بقدری مرموز، درهم تنیده، استیلیزه شده، گسترده و دارای سیر تحول و تطوّر بوده؛ که انسان واقعاً مات و مبهوت می شود. براستی هنرمندان آن آثار زیبا و پیچیده، چه کسانی بوده اند؟ با آن نبوغ و اندیشه گری! سیر و عظمت هنر آنان از هنر سنگ تا هنر سفال، مفرغ، دستبافت ها و... شگفت انگیز است. از پیام های ساده و پیچیده ی آنها در قالب هنرهای گوناگون، پی به افق اندیشه و نگاه ژرف آنها می بریم. یک دایره و نقطه وسط آن بر روی یک تخته سنگ یا سفال، شاید تاکنون چنین چیزی ندیده باشیم؛ یا دیده ایم اما راز و پیام آن را نمی دانسته ایم . یک دایره و نقطه وسط آن از هنر سنگ در ایران باستان شروع شده (حدود هزاره ی هفدهم پیش از میلاد)؛ در هزاره ی چهارم پ.م. روی سفال های جام شوش هویدا می شود و سپس استیلیزه شده ی آن در هزاره سوم پ.م. بر روی جام دیگر شوش خود نمایی می کند(دایره و نقطه). شاید پیامش این است که من را ببینید. اما کسی تاکنون آن را ندیده و اهمیت نداده؛ چون درون ذهن ما شناختی از آن آثار هنری مهم وجود نداشته و آن را بی اهمیت قلم داد می کرده ایم. یک عتیقه را همه خوب می بینیم؛ چون در ذهنمان ارزشمند است؛ چون از آن شناخت داریم؛ پس مهم است. دایره و نقطه در آن برای ما مهم نیست؛ شاید بخاطر این است که برای ما نفعی ندارد. " نقطه" در نقاشی های کهن و طرح روی سفالینه ها و گِـل نوشته ها، یک رخداد مهم در زندگی هنری و سیر پیدایش خط در دوران باستان انسان بوده؛ که برای ما مهم نبوده و نیست؛ چون در ذهن ما از آنها پیشینه و شناختی نداریم و نمی خواهیم هم داشته باشیم؛ شاید چون برای ما نفعی ندارند. اهمیت نقطه در هنر ایرانیان باستان در حد اعجاز است؛ نه برای ایرانیان، بلکه برای جهانیان یک رخداد عجیب و پر معناست. نقطه در دایره، استیلیزه شده ی نقش بزکوهی است (نقوش سنگ نگاره ها و طرح های جام شوش، اسلاید یک، دو و سه همین صفحه)؛ نماد زایندگی و فزونی نعمت، که هنرمند در شوش طی مدت هزار سال، سیر خلاصه شدن آن را به زیبایی به نمایش گذاشته است ( تصویر یک، دو و سه سفال های شوش، همین صفحه). براستی چه کسی تا کنون این عظمت و سیرتحول هنر و تطوّر خط را بر سفالینه های جام شوش دیده است؟ چه کسی تاکنون رد پای فنجان ها و رینگ، دایره و نقطه بر روی سفال شوش تا روی گِـل نوشته های کُنار صندل جیرفت و گلویه سفال کهن و زیبای دره سند در پاکستان را دیده است؟ فنجان نماها و حلقه های کهن مکشوفه در کوه های استان گیلان، مادر خط و سیر استیلیزاسیون هنر در این سرزمین را به نمایش گذاشته اند؛ که غریب، مهجور و در حال نابودی اند؛ چرا که اگر از آنها شناخت شایسته داشتیم؛ بقطع آنها را پیش از نابودی نجات می دادیم. سیر جهانی فنجان نماها و حلقه ها در صفحه پیش نمایش داده شد؛ مطالعات ما گواه بر آن است که آن آثار هنری کهن، از فلات ایران به دیگر نقاط جهان برده شده و نمایی از آغاز سیر هنر و خط از ایران باستان، به دیگر نقاط جهان هستند. با احترام – محمد ناصری فرد پاییز 1402 کلید‌واژهفنجان نماسفالینهپیش از تاریخ72 بازدید