نمایش شاهکار معماری ایرانی در عمارت موسی‌خانی شهربابک

نمایش شاهکار معماری ایرانی در عمارت موسی‌خانی شهربابک
عمارت موسی‌خانی یکی از جاذبه‌های زیبای گردشگری شهرستان شهربابک از توابع استان کرمان است که از نظر موقعیت مکانی در خیابان شریعتی و در محله سفلای این شهر قرار دارد. از این مکان تاریخی در گذشته به عنوان ساختمان فرمانداری استفاده می‌شد، اما اکنون ساختمان میراث فرهنگی و موزه مردم‌شناسی است، این بنا از جمله ابنیه مسکونی اعیانی و حاکم‌نشین شهربابک بوده که از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده و به صورت حیاط مرکزی است. ورود به اندرونی بنا از جبهه جنوبی امکانپذیر است، بدین نحو که در پشت سردرب هشتی واقع شده که با 90 درجه زاویه و گذشتن از دالانی طولانی به حیاط خانه راه می‌یابیم. در ضلع شمالی حیاط مرکزی، ایوان در محور باریکه‌ها و سه دری‌ها در طرفین آن به صورت قرینه واقع شده‌اند در ضلع جنوبی بنا با توجه به موقعیت زمین صرفا طاق‌نمایی ایجاد شده است و در ضلع شرقی و غربی نیز پنج دری و در طرفین آن راهروها و سه دری به صورت قرینه قرار دارند. در بخش میانی حیاط مرکزی فضای اندرونی حوض بزرگ مستطیل شکلی وجود دارد که پیرامون آن را باغچه‌ها در برگرفته‌اند در منتهی‌الیه ضلع غربی بنا و در پشت پنج دری ایوان، فضای بیرونی قرار دارد، این بخش از بنا نیز فضای مستطیل شکل مجزایی است که در اضلاع شمالی جنوبی و غربی آن در امتداد دیوار، طاق نماهایی در ارتفاع پایین‌تر ایجاد شده است. در جلوی این بخش از بنا حوض بزرگ دیگری وجود دارد، ورود به این بخش از بنا نیز در ضلع شمالی حیاط و از میان طاق‌نماها امکانپذیر است، بنای باعظمت عمارت موسی‌خانی از جمله بناهای دوران قاجار است که توسط موسی‌خان پسر شیخ‌الله ساخته شده است. شاید بتوان یکی از دلایل اهمیت بنای زیبای موسی‌خانی را تزئینات آن دانست که به صورت گچ‌بری و سیم در بخش‌های مختلف نمای ساختمان اجرا شده‌اند. از مهم‌ترین تزئینات گچ‌بری اجرا شده در این بنا می‌توان به نقوش حیوانی «کبوتر»، نقوش گیاهی «سرو، گل و بوته» و نقوش هندسی «شمشه و قاب‌بندی» اشاره کرد. این عمارت سال 1372 توسط فرمانداری و برنامه پیشنهادی و نظارت میراث فرهنگی مورد مرمت قرار گرفت، طی این اقدام عملیات پی‌چینی، کف‌سازی، آجرکاری، برق‌کشی و مرمت تزئینات انجام شد و در حال حاضر عملیات محوطه‌سازی در حیاط اصلی آن در دست اقدام است. عمارت موسی‌خانی از بناهای تاریخی زمان قاجاریه در شهر بابک از شهرهای استان کرمان جنوب شرق ایران واقع است و تاریخ احداث آن 1265-1270 هجری قمری است، مساحت بنا 7 هزار و 500 متر مربع که شامل 2 هزار و 300 متر مربع زیر بنا و 5 هزار و 200 متر مربع باغ عمارت می‌شود. پس از حاج محمدعلی ملقب به «حاج آقا» فرزندش در شهربابک به حکومت رسید، دوران حکومت او همزمان با سلطنت محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار بود و موقوفات بسیاری داشته است. وی نزدیک 30 سال حکومت کرد و عمارت بزرگی ساخت که به «عمارت موسی‌خان» معروف است و امروزه سازمان میراث فرهنگی از آن محافظت می‌کند. بنای با عظمت عمارت موسی‌خانی از جمله بناهای دوران قاجار است که توسط موسی‌خان پسر شیخ‌الله ساخته شده است، بنای زیبای موسی‌خانی تزیینات آن به صورت گچ‌بری و سیم در بخش‌های مختلف نمای ساختمان اجرا شده‌اند. مصالح به کار رفته در بنا خشت خام و گل رس، کاه، آهک، گچ، سنگ، چوب و شیشه است، نوع چوب‌های به کار رفته در درها و پنجره‌ها و ارسی‌ها از چوب گردو و تمام ستون‌ها و حایل‌ها از چوب درخت توت است. بنا در دو طبقه و در سه ضلع اصلی ساخته شده است و ضلع شمالی یا زمستانی که به صورت دوبلکس ساخته شده، دارای یک بادگیر دوقلو بوده که برای استفاده در بهار کاربرد داشته است، بادگیرها در زمان فرج‌الله‌خان نوه موسی‌خان به برج نگهبانی تبدیل شده‌اند و این قسمت در حال حاضر به عنوان موزه مردم‌شناسی استفاده می‌شود. ضلع غربی یا تابستانی که کاربرد این ضلع در تابستان بوده است در این ضلع یک بادگیر بزرگ و بلند قرار دارد که تاج آن در سیل سال 1365 خورشیدی تخریب شده است. ضلع جنوبی یا بهارنشین که تمام اتاق‌ها و ایوان اصلی آن به باغ بزرگ عمارت و حیات داخلی آن مشرف است، طرف جنوبی ضلع بهارنشین که رو به باغ عمارت است از دو ایوان دو طبقه به صورت متقارن و یک ایوان اصلی در وسط تشکیل شده است. در تقاطع ضلع شمالی و غربی، انبار غله وجود دارد، که به خاطر نوع طراحی خاص آن همیشه دمایی کمتر از بقیه قسمت‌های عمارت دارد در تقاطع ضلع جنوبی و غربی برج اصلی عمارت است که بر رودخانه و قسمت غرب و جنوب بنا اشراف کامل دارد. به گزارش فارس، عمارت موسی‌خانی شهربابک در سال‌های 71 تا 73 مورد بازسازی قرار گرفته است. تهیه گزارش:وحید فتوحیان00
علی اسدی | يكشنبه 4 فروردين 1392
لطفا جهت ارائه نظر وارد شوید