هجوم فرهنگ شهر نشینی به روستاها
مقدمه
آدم‌هایی كه همیشه در جستجوی زندگی آرام و به دور از ازدحام شهرها هستند، تصویری شاعرانه از روستا در ذهن خود دارند و برای همین است كه خیلی وقت‌ها می‌گویند خوشا به حالت ای روستایی. روستایی خبر از بوق‌های پی در پی ماشین‌ها و هیاهوی شهرنشینی ندارد.
زندگی شهری اما نقطه مقابل روستاست و گذران زمان در شهر خود قصه‌ای متفاوت از روستا دارد. زندگی شهری مهارت و فوت و فن خاص خود را طلب می‌كند.در شهرها انگار پایانی برای سر و صدا و هیاهو نیست.صدای خیابان‌ها، ماشین‌ها و آدم‌ها آنقدر آزاردهنده است كه گاهی به سرت می‌زند همه چیز را رها كنی و به كنجی دنج پناه ببری، البته اگر بتوان در شهرها جایی این چنین یافت. زندگی شهری، زندگی آرام و بی‌دغدغه‌ای نیست.
آدم‌ها در شهرها هر روز بی‌تفاوت از كنار یكدیگر می‌گذرند.ارتباط‌ها در شهرها جزیی‌اند و زود گذر.آدم‌ها نسبت به هم بی‌تفاوتند و غرق‌شدن در شلوغی و هیاهوی شهرها مرگ صمیمیت‌ها و عاطفه‌هاست.شهر انگار كه دنیای بیگانه‌هاست.
امروزی شدن روستاها
هرچند هنوز هستند روستا‌هایی كه زندگی صنعتی و تاثیرات زندگی شهری آنها را متحول نكرده است، اما زندگی روستایی با تمام زیبایی‌هایش رو به سوی تحولی ناخوشایند دارد.اگرچه هنوز میان شهر و روستا تفاوت‌های بارزی وجود دارد، اما سبك زندگی روستاییان در حال تغییر است و با شتابی روز افزون از گذشته‌ها فاصله می‌گیرد.
حالا در برخی روستاها خیلی از سبك‌های زندگی شهری وارد شده، آنقدر كه برای قدیمی‌ها كمتر چیز آشنایی از گذشته بر جای مانده است. برای كسانی هم كه راه شهر را پیش گرفتند و سالیان دراز دور از روستایشان بوده‌اند، شاید باور دیدن روستای كودكی‌هایشان كمی دشوار باشد.ویژگیهای شیوه زندگی روستایی در دوره‌های گذشته اجازه نمی‌داد تا پدیده سبك زندگی به معنایی كه در شهر دیده می‌شود به وجود آید. اما با رشد فرآیند شهرنشینی یا همان شهری شدن در روستاها نیز سبك زندگی در حال شكل‌گیری است.
هرچند در گذشته پوشش اهالی روستا با فرهنگ سنتی روستاییان پیوند داشت و با شهرنشینان كاملا متفاوت، اما حالا یكی از تغییرات روستاها نسبت به گذشته تغییر در پوشش اهالی روستاست كه چندان تفاوتی با پوشش شهرنشینان ندارد. در خیلی از روستاها، روستاییان دیگر همچون گذشته لباس سنتی تن نمی‌كنند و حالا پوشش جوان روستایی فرق چندانی با جوان شهری ندارد.
«با ورود تلویزیون و رسانه‌های جمعی به روستاها، زندگی شهرها به روستاها نیز سرایت یافت، به گونه‌ای كه در موارد بسیاری روستاها به دنباله‌روی از شهرها پرداختند، در نتیجه نوعی یكسان سازی سبك زندگی روستاییان با شهرنشین‌ها یا همان شهری شدن روستا ایجاد شد.اكنون بیشتر ابزارهای مورد استفاده در شهرها در روستاها نیز رایج است. البته تاثیرپذیری روستا از شهر همواره تابع بعد مسافت میان این دو بوده است. یعنی هرچه روستایی به شهر نزدیك‌تر باشد به همان میزان نیز نفوذ عناصر و فرهنگ شهر در روستا نیز بیشتر می‌شود.»
شكل فعالیت‌ها نیز در روستاها تغییر اساسی كرده است، هر چند در خیلی روستاها هنوز هم كار روستایی كشاورزی و دامپروری است، اما دختر روستایی كه تا همین چند سال پیش پشت دار قالی می‌نشست و با دستان هنرمندش بر تار و پود آن نقش می‌زد حالا انگار همچون دختر شهرنشین به دنبال مهارت‌های تازه‌تری است لذا بالاجبار مادران روستائی هنرهای کهنی که سینه به سینه به آنها رسیده بود با خود به گور می برند.
تغییر شكل خانه‌های روستایی
زمانه كه تغییر كرد و همه چیز رو به جلو رفت، شكل خانه‌های روستا نیز تغییر یافت و كم‌كم با مصالح و مواد ساختمانی مدرن ساخته شد. خانه‌های روستایی كه زمانی نشان از سنت‌های روستاییان و سبك زندگی آنان داشت، حالا انگار نه شبیه خانه روستایی مانند گذشته‌هاست و نه كاملا شبیه خانه‌های مدرن شهری.
نه‌تنها شهرنشینان، بلكه حتی نسل‌های امروزی روستا نیز با توجه به تغییراتی كه در روستاها در نتیجه توسعه امكانات و خدمات رفاهی و تغییر شیوه یا سبك زندگی روستایی رخ داده است، كمتر قادر به تفكیك مفهوم خانه روستایی خود از خانه شهری هستند، اگرچه همچنان تفاوت‌های بارزی بین شهر و روستا وجود دارد.
به اعتقاد مردم‌شناسان،خانه روستایی مدرن تلفیق و تركیب ناهماهنگ، نامتوازن و ناهمخوانی از خانه روستایی سنتی، خانه شهری و چادر و كپر عشایری است. یعنی نه خانه شهری، نه چادرعشایری و نه خانه روستایی سنتی است.
به عقیده مردم‌شناسان اما این تغییرات تنها در شكل و قیافه خانه‌ها خلاصه نشده است.بلکه با تغییر سبك زندگی و محیط خانه، روابط درون خانه‌ها و خانواده‌ها نیز دست نخورده نمانده است. روابط و ارزش‌های بورژوایی بتدریج بر روستاها غلبه یافته، به گونه‌ای كه شهری شدن به مثابه نوعی ارزش بر روستا حاكم شده است.که این خود حاکی از نابودی روستا و فرهنگ روستائی است.
«ورود تكنولوژی شهری به جوامع روستایی، تغییرات زیادی در این جوامع ایجاد كرد. به عنوان مثال زمانی كه ابزاری نظیر تراكتور وارد زندگی روستایی شد نیاز به عریض شدن جاده‌ها و تغییر شكل درها و بناها همچون اضافه شدن انبار به ساختمان‌ها و در نتیجه تغییر شكل خانه‌ها شد.در گذشته میان ناحیه‌ای كه روستا در آنجا قرار داشت و معماری سنتی نوعی رابطه خاص وجود داشت. به عنوان نمونه در مناطق كویری اغلب خانه‌ها از گل و خاك ساخته می‌شد. اما اكنون تا حدودی سبك معماری شهری در خانه‌سازی و زندگی روستاها كه در گذشته معماری خاص خود را داشت، نفوذ و آن را متحول كرده است.»
ورود تكنولوژی به روستا
زمان می‌گذرد و با پیشرفت علم و پیدایش تكنولوژی، زندگی روستایی نیز رنگ و بوی دیگری می‌یابد. سبك زندگی در روستا حالا مثل بسیاری از جنبه‌های زندگی آدم‌های امروزی تغییر كرده و حالا به چشم روستا، شهر نمادی برای امروزی شدن است.
بسیاری از عناصر زندگی شهری در زندگی روستایی راه یافته است. حالا دیگر زن روستایی تقریبا از همان ابزاری استفاده می‌كند كه زن شهرنشین در خانه‌اش دارد.
حالا در خانه زن روستایی جای جارو دستی را جارو برقی، جای پشتی را مبلمان و شاید جای سفره روی زمین را میز ناهارخوری البته نه در شكلی كاملا مدرن پركرده است. دیگر بوی نان محلی در كوچه پس‌كوچه‌های روستا به مشام نمی‌رسد و انگار نان‌های ماشینی، سفره‌های خانه‌های روستایی را رونق می‌دهد.در كنار همه این تغییرات اضافه شدن برق، گاز، تلفن، مدرسه و بیمارستان همگی اجزایی از عناصر زندگی شهری است كه زندگی روستایی را متحول و آن را به زندگی شهری نزدیك‌تر كرد.
عناصر زندگی شهری حالا در كنار زندگی روستایی جا خوش كرده و زندگی روستایی حالا مخلوطی از گذشته و حال است.هر چند تغییراتی در سبك زندگی روستاها وارد شده اما روستا، همان روستاست با همان مردمانی كه آسمان، زمین، عشق، هوا، سادگی و پاكی حقیقت زندگی‌شان مال آنهاست.
به یاد داشته باشیم و هیچ وقت فراموش نکنیم که روستا به خاطر فرهنگ و آداب و سنن خاصش و کوچه های خاکی و مردمان ساده و خونگرمش روستاست.
این مطالب زین سبب گفته شد تا حداقل مدیریت روستا که همان دهیار می باشد با کمک و همکاری بخشداری ها و شورای روستا از ساخت و ساز هایی که با فرهنگ و بافت قدیم روستا منافات دارد جلوگیری کند.
www.khanabad.ir