سنگ نگاره های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ

سنگ نگاره های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ
محسن جمالیيكشنبه 16 مهر 1396 | 6 سال پیششهرستان گلپایگان با داشتن بیش از ۳۰ منطقه دارای سنگ نگاره و ده‌ها هزار بوم سنگی، یکی از بزرگ ترین و کامل ترین مجموعه سنگ نگاره‌های ایران را در خود جای داده است. وجود این نقوش در این مناطق گواه وجود تمدنی بزرگ در این منطقه بوده است. تمدنی که بر اساس چندین تپه تاریخی ریشه‌هایی ۷۰۰۰ ساله در تاریخ این مرز و بوم دارد. روی این سنگ نگاره‌ها بیشتر شاهد صحنه‌های شکار، نبرد آدمیان، نمایش محیط طبیعی، نمایش آداب و رسوم، باورها و عقاید و اسطوره‌ها، آرزوها و دعاها، سنگ نوشته‌ها، مفاهیم علمی‌و تکنولوژی آن دوران هستیم‌. وجود نگاره‌های زیادی با نقوش جانوری و گیاهی ما را با گونه‌هایی از حیوانات که در گذشته‌های دور در این مناطق می‌زیسته اند آشنا می‌کند. حیواناتی همچون شیر، پلنگ، یوز پلنگ، گوزن مَرال، شوکا و زرد ایرانی، آهو و غیره. با بررسی نمونههای خطی موجود با سیر دگرگونی خط از ابتدا تا دورههای بعد که پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است آشنا می‌شویم. نمونه‌هایی از خطوط هندسی که برخی قابل تطبیق با نمادهای خط هندسی ایلامی‌و کتیبههای جیرفت است. ده نمونه خط پهلوی دوره ساسانیان از نمونه‌های بازر خطی در منطقه است. سایر خطوط کوفی، عربی، عبری و فارسی نیز در این مجموعه شناسایی شده است که هر یک مفاهیم خاص خود را دارد. وجود نمونه‌هایی از نقش ارابه و گاوآهن در میان سنگ نگاره‌های گلپایگان نشان از تمدنی پیشرفته در این مناطق دارد که با گاه نگاری دقیق شاید بتوان ثابت کرد که برای نخستین بار این ابزارها در جهان در این مناطق ساخته می‌شده اند. ارابه‌های چهار چرخ و دوچرخ در این میان بیشتر برای شکار استفاده می‌شده است. نمونه جالبی از نقش پیکره آسمانی خرچنگ در میان سنگ نگاره‌های گلپایگان وجود دارد که نشان از تسلط مردمان روزگار کهن به علم ستاره شناسی دارد. این سنگ نگاره‌ها به عنوان یکی از مهم ترین اسناد دست نخورده بشریت می‌توانند، گره گشای بسیاری از ابهامات در تاریخ باشند. پژوهشگران حوزه «جانور ـ باستان شناسی» با مطالعه گونه‌های موجود روی این سنگ نگارهها می‌توانند به تنوع زیستی در هزاره‌های کهن در این مناطق دست یابند. همچنین پژوهشگران خط شناسی، تاریخ هنر، تاریخ صنعت، مردم شناسان و غیره میتوانند یافته‌های جدیدی را از روی این نقوش مورد بررسی و مطالعه قرار دهند. متأسفانه این آثار ارزشمند تاریخی، در برابر انواع تهدیدها و خطرات قرار گرفته اند. توسعه ناپایدار مهم ترین خطر برای این آثار است. چنان که تعداد بسیاری از این آثار با آبگیری سد کوچری گلپایگان به زیر آب خواهند رفت و تعدادی دیگر نیز در جریان راه سازی و همچنین پروژه انتقال آب به قم از بین رفتند. معدن کاوان در منطقه به بهانه استخراج سیلیس بخشی از این آثار را از بین برده اند. افزون بر این ناآگاهی برخی افراد موجب وارد آمد خسارات جبران ناپذیری به آن‌ها می‌شود و نباید سهم عمده سودجویان را نیز نادیده گرفت.مسلماً آسیب‌های طبیعی همچون باران‌های اسیدی، تغییرات آب و هوایی و رویش گلسنگ‌ها را نیز باید در نظر داشت. قطعاً از سوی سازمان میراث فرهنگی برای پاسداشت این داشته‌های باارزش تاریخی باید اقدامات جدی انجام گیرد. این آثار در هر کجای دنیا که باشد سالیانه میلیون‌ها گردشگر از آن بازدید می‌کنند و مطالعات گسترده‌ای روی آن‌ها صورت می‌پذیرد و به بهترین نحو از آن‌ها نگهداری می‌شود‌. با برنامه ریزی دقیق می‌توان از این آثار ارزشمند در توسعه گردشگری منطقه بهره گرفت و معضل اصلی که بیکاری جوانان است را حل کرد. با توجه به فراوانی، قدمت و گستردگی این آثار با ارزش تاریخی در منطقه گلپایگان انتظار می‌رود که مسؤولین امر تلاش خود را جهت ثبت ملی کل ۳۰ منطقه دارای سنگ نگاره در شهرستان گلپایگان به کار گیرند و به منظور ثبت جهانی این آثار مقدمات لازم را فراهم آورند. *محسن جمالی، پژوهشگر سنگ نگاره‌هاsangnegare.blogfa.comدسته‌بندیکتیبه‌ها و تپه‌های باستانیاصفهانکلید‌واژهسنگنگارهگلپایگانگذرگاهتاریخ1249 بازدید
  • گلپایگان . آثار به جای مانده از دژ باستانی باروقلعه یا دژ بارو یکی از صدها آثار تاریخی و باستانی گلپایگان است که از آثار آن فقط دیوار آن به جای مانده است. بنابر شواهد موجود و همچنین پژوهش های نخستین به عمل آمده قدمت این سازه به دوره ی هخامنشیان و دوران حکومت انوشیروان دوم باز می گردد.
  • گلپایگان . امامزاده گان سید السادات سآستان مقدس امامزادگان سید السادات س، یکی از اماکن تاریخی و مذهبی گلپایگان است که در مرکز شهر و خیابانی به همین نام واقع شده است. بنای این امامزاده مربوطه به دوره ی صفویه می باشد .
  • غرش ببر بر روی سنگ نگاره‌ های تیمره گلپایگاندر میان سنگ نگاره‌های شهرستان گلپایگان در سه بوم سنگی مختلف، نقش گربه سانی با بدنی شبیه به ببر و با خطوطی بر روی بدن آن یافت شده که نزدیک‌ترین گونه‌ای که می‌توان به آن نسبت داد، ببر است.
  • کتاب سنگ نگاره های ایران - جلد 1سنگ نگاره های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ
  • مسجد جامع گلپایگانمسجد جامع گلپایگان از بناهای شاخص تاریخی گلپایگان است که با معماری منحصر به فرد خود زبان زد خاص و عام می باشد .