کاروانسری جمال آباد (كاروانسرای جمال آوا)

این بنای تاریخی در كنار روستای جامال‌آباد میانه واقع در 35 كیلومتری جنوبشرقی شهر میانه قرار دارد. گرچه روستای جامالآوا اكنون به دور از رونق و صفا در ...

پیام قربانیپنجشنبه 28 دی 1391 | 11 سال پیش این بنای تاریخی در كنار روستای جامال‌آباد میانه واقع در 35 كیلومتری جنوبشرقی شهر میانه قرار دارد. گرچه روستای جامالآوا اكنون به دور از رونق و صفا در دل كوهستان آرمیده است ، اما زمانی در تلاقی جاده ترانزیت قدیم و جاده ابریشم با ابهت و بااهمیت و بسیار پررونق بوده است طوریكه جهانگردان از این كاروانسرا بعنوان مهمترین كاروانسرای بین زنجان و تبریز نام برده اند.هم اكنون اگر از 20 كیلومتری جنوب میانه از جاده ترانزیت وارد بخش كاغذكنان شویم ، اولین روستائی كه خواهیم دید ، روستای جامالآوا می باشد. هنوز هم كه این مسیر را طی می كنیم ، ردپائی از استراحتگاهها و مسافرخانه های قدیمی در آن دیده می شد. مجموعه كاغذكنان با همه آبادی های خود تا زمان قاجار از رونق و اعتبار برخوردار بوده است اما اگر مغول بصورت موقتی این شهر را زیر و رو كرد ، قاجار برای همیشه اعتبار این منطقه را از بین برد.تاریخ بنای این اثر بخاطر مرمت و بازسازی آن توسط شاه عباس ، به زمان صفویه یعنی قرن11 هجری نسبت داده می شود اما این كاروانسرا قبل از آن بصورت چاپارخانه در قرن هشتم هجری قمری از كاربرد زیادی برخوردار بوده است. نوشته های جهانگردان این گفته را تأیید می كند. شوالیه شارون نویسنده و جهانگرد معروف ، تاریخ بنای این كاروانسرا را 733 قمری و بدست غیاث الدین محمد ـ وزیر سلطان ابوسعید مغول ـ می داند.همچنین موریس دوكتز بوئه كه در سال 1234 قمری از میانه عبور می كرده است ، شب را در این كاروانسرا مبیت می كند و می گوید: «بالاخره در كاروانسرای جامالآوا مبیت كردیم كه 520 سال از تاریخ بنای آن می گذرد و در اوج استحكام باقی مانده است». ذكر عدد 520 معلوم می كند كه او تقریب نزده است چرا كه در اینصورت باید می گفت: 500 سال. احتمالاً آن موقع كتیبه ای بوده است كه بنای ساخت را نوشته است. 520 سال میلادی معادل است با 534 سال قمری. حال اگر 534 سال را از 1234 كم كنیم ، سال بنای كاروانسرای جمال آباد به سال 700 قمری می رسد كه 33 سال با گفته شارون فرق دارد. اگر 33 سال را در مقابل 700 سال چشم پوشی كنیم ، سال بنای این كاروانسرا را 733ـ700 قمری و سال مرمت آن را به سال 1065 قمری قبول می كنیم. پس تاریخ بنای 1065 اشتباه است. بعید است در سال 1065 این بنا ساخته شود و 170 سال بعد جهانگرد و باستانشناسی به نام موریس دوكتز فرق بنای 170 ساله و 520 ساله را تشخیص ندهد!.همچنین در سال 1112 قمری جملی كارِری در نوشته‌های خود از وجود برجهای هفتگانه و زیبای این بنا خبر داده است. این كاروانسرا در زمینی به مساحت 50 در60 متر مربعی بنا شده است. تاورنیه سیاح فرانسوی كه مدتی را در این كاروانسرا سپری می كند ، از آن بعنوان بنائی جدید نام می برد ولی گویا او بنای مرمت شده توسط شاه عباس را با بنای كهن چاپارخانه جامالآوا اشتباه گرفته و آنرا تازه ساز می داند.نداشتن كتیبه ای در مورد تاریخ بنا یا تاریخ تعمیر و ناخوانا بودن اشعار سر در ورودی كاروانسرا ما را واداشت تا با تعدادی از دوستان به كاروانسرا رفته و از آن دیدن كنیم. كاروانسرائی پیر و خسته در دل روستائی متروكه و خرابه كه تنها به وجود 6 ـ 5 خانوار دل خوش كرده است. با مشقت تمام و با یاری خدا ابیات زیر را بر سر در ورودی كاروانسرای جمال آباد قرائت كردیم كه عبارت از پنج بیت شیوا و شیرین بصورت زیر بود: به عهد دولت شاهنشه جهان عباس بنا نهاد اوغورلو امیر دیوانش بنای دولت او باد تا ابد محكم چویافت صورت اتمام این رباط ازخیر ز اتفاق همان گشت فایضاً تاریخ كه هست ثانی عباس در عدالت و داد رباط جانب دشت دژ جمال آباد كه كرد بهر شه این خانه دعا بنیاد به سعی قدرت بازوی بهترین استاد رباط جانب دشت دژ جمال آباد بعید به نظر می رسید كه اثری اینچنین بدون تاریخ باشد تا اینكه كلمه «تاریخ» در انتهای شعر فهماند كه این مصرع تاریخ مرمت اثر بصورت ابجد است. از طرفی مصرع نخست از بیت آخر در مورد تكرار یك مصرع از شعر و فلسفه تكرار آن با كلماتی مانند «همان» و «فایضاً» ما را به منظور شاعر سوق می دهد. عدد مصرع تكراری یا مصرع آخر شعر با حساب ابجد برابر است با 1065 كه سال مرمت و بازسازی آن در زمان شاه عباس ثانی است. شاه عباس دوم در سال 1052 قمری به سلطنت رسید و در سال 1077 قمری فوت كرد.دسته‌بندیکاروان سراهاآذربایجان شرقیکلید‌واژهکاروانسریجمالآبادكاروانسرایآوا16211 بازدید