گذری در آب‌انبارهای تاریخی استان سمنان

ایرانیان در گذشته در کنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخیره‌سازی آب‌های فراوان زمستانی برای به مصرف رساندن آنها در فصل‌های گرم سال نیز توجه داشته‌اند و بر...

ز.ر سه‌شنبه 1 شهريور 1390 | 14 سال پیشایرانیان در گذشته در کنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخیره‌سازی آب‌های فراوان زمستانی برای به مصرف رساندن آنها در فصل‌های گرم سال نیز توجه داشته‌اند و برای تحقق این مساله، «آب‌انبار» را بنیان گذاشته‌اند. این آب‌انبارها محلی برای تامین آب شرب مردم بودند و به دلیل نوع ساخت و معماری مناسب، آب موجود در این آب‌انبارها همیشه خنک بوده است. مردم استان سمنان نیز به دلیل قرار داشتن این استان در منطقه‌ای نیمه‌بیابانی، از گذشته‌های دور به ضرورت وجود آب‌انبار پی برده بودند و بر همین اساس آب انبارهای بسیاری در این استان وجود دارد که به مرور زمان و با فراهم شدن امکان دسترسی آسان مردم به آب، رفته رفته این آب‌انبارها از رونق افتاده و در حال حاضر کاربرد چندانی ندارند و بیشتر به عنوان یادگاری از گذشته به آنها نگریسته می‌شود. در این نوشتار برای آشنایی هر چه بیشتر با آب‌انبارهای تاریخی استان سمنان، به طور مختصر به معرفی این آثار تاریخی پرداخته می‌شود. آب‌انبار قلی در مقابل حمام قلی در سمنان، آب‌انباری قدیمی وجود دارد که به آ‌ب‌انبار قلی معروف است. این آب‌انبار در سال 912 ه.ش احداث شده است. بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار لوحه سنگی مستطیل شکلی به چشم می‌خورد که اشعاری بر روی آن منقوش شده است. آب‌انبار امامزاده علوی این آب‌انبار طبق نوشته صنیع‌الدوله، توسط اسماعیل‌خان سنگسری برادر ذوالفقار‌خان، حاکم جبار سمنان در زمان فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده است. این آب‌انبار فاقد کتیبه می‌باشد ولی بر بالای آن آثار یک فرورفتگی به چشم می‌خورد که به احتمال زیاد محل نصب کتیبه‌ای بوده است. بر بالای منبع اصلی آب، گنبد مخروطی با بادگیر برای خنک کردن ‌آب وجود دارد. آب‌انبار ناسار یکی از مهمترین و عمیق‌ترین آب‌انبارهای سمنان، آب‌انبار ناسار است که در دوران قاجاریه ساخته شده است. این آب‌انبار دارای سر در بزرگی است. بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار نیز لوحه‌ای سنگی نصب شده که اشعاری بر آن حجاری شده است. آب‌انبار ناسار، دارای پله‌های سنگی پهن و بلند است. سقف پایین آب‌انبار مشتمل بر ایوانی است که به صورت دایره و به وسیله راهرویی که در سمت راست آب‌انبار قرار دارد به قسمت اصلی راه می‌یابد. سقف بلند آن، گنبدی و دارای سوراخی بزرگ است که نور داخل آب‌انبار را تأمین می‌کند. آب‌انبار پاچنار در نزدیکی قلعه کوچک پاچنار در سمنان، آب‌انبار آجری نسبتا کوچکی قرار دارد که به آب‌انبار پاچنار معروف است.این آب‌انبار دارای سر در آجری و پشت بغل‌های آجری با تزیینات هفت و هشت است. بر بالای سر در آب‌انبار، کتیبه‌ای سنگی به چشم می‌خورد که اشعاری بر روی آن نوشته شده است، چنانچه از مفاد کتیبه بر می‌آید، این آب‌انبار در زمان قاجاریه ساخته شده است. بر بالای منبع آب این بنای تاریخی گنبد بزرگ خشتی مخروطی شکل با بادگیر احداث شده است. آب‌انبار صادقیه آب‌انبار صادقیه در نزدیکی در جنوبی مسجد امام‌خمینی در سمنان و در کنار مدرسه‌ای به همین نام واقع شده است. این بنا که در اوایل مشروطیت ساخته شده به آب‌انبار صادق‌خان نیز معروف است. سر در این آب‌انبار آجری و فاقد تزیینات است. بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که بدون لوح سنگی است. آب‌انبار توکلی آب‌انبار توکلی در خیابان شهید باهنر سمنان قرار دارد. سر در آن آجری و در قسمت بالا و سرتاسر آن با قطاربندی ساده‌ای که به کمک دو رج آجر به طور سه‌گوش قرار دارند زینت داده شده است. بر بالای مدخل ورودی آب‌انبار دو نقش از کاشی وجود دارد که عباراتی بر روی آن نقش بسته است. دیوارهای طرفین آب‌انبار اندکی به جلو متمایل است و در گوشة آن، دو ستون مدور زیبا ساخته شده است. بر پیشانی سر در آب‌انبار نام «احمد توکلی» بر کاشی لاجوردی به چشم می‌خورد. آب‌انبار دارای 32 پلة سنگی به ارتفاع 27 سانتی‌متر است که سقف آن را طاق گهواره‌ای کوتاه با تزئینات آجری زیگزاک تشکیل می‌دهند. آب‌انبار کارخانه یکی از زیباترین آب‌انبارهای سمنان و جالب‌ترین آب‌انبار حاشیة شمالی کویر را می‌توان آب‌انبار کارخانه به حساب آورد. این آب‌انبار که به علت مجاورت کارخانه ریسندگی و بافندگی به این نام خوانده می‌شود، در سال 1310 هجری شمسی یعنی همزمان با احداث کارخانه مذکور توسط حاج «علی‌نقی کاشانی» تاجر معروف وقت ساخته شده است. این آب‌انبار دارای سر در زیبا مزین به تزئینات آجری عالی است. دو طرف آب‌انبار، اندکی به جلو متمایل شده و به این ترتیب، طرح ذوزنقه‌ای پیش فضای آن را به وجود آورده است. بر بالای مدخل ورودی، تزئینات گچبری همراه با نقوش اسلیمی، وجود دارد که در آن نقش دو شیر نیز به چشم می‌خورد. در این آب‌انبار، کتیبه‌ای وجود ندارد. سقف آن گهواره‌ای کوتاه با تزئینات آجری ساده است. آب‌انبار کاشفی آب‌انبار کاشفی در خیابان سعدی سمنان واقع شده است. این آب‌انبار دارای سردر سنگی و کتیبه‌ای از کاشی لاجوردی است. این آب‌انبار به همت حاج «حسین کاشفی» و پسرش حاجی «محمد کاشفی» ساخته شده است. اشعاری نیز بر روی این کاشی‌ها نگاشته شده است. آب‌انبار چوب مسجد آب‌انبار چوب مسجد در خیابان آیت‌الله طالقانی و نزدیک میدان ابوذر سمنان واقع و در سال 1334 ه. ش ساخته شده است. این آب‌انبار دارای سقف آجری با تزیینات هفت و هشت و کتیبه‌ای از کاشی است که اشعاری به خط سفید لاجوردی بر روی آن نوشته شده است. پشت بغل‌های دو طرف مدخل ورودی دارای کاشی‌های هفت رنگ زیبایی است. آب‌انبار شرق سمنان این آب‌انبار در شرق سمنان و در جنوب مسیر اصلی تهران – مشهد، پایین‌تر از پارک جنگلی سوکان واقع شده است. آب‌انبار شرق سمنان دارای سر در آجری است و سقف گهواره‌ای آن با آجر به طور ساده پوشانده شده و فاقد تزیینات معماری است. آب‌انبار سنا دره این آب‌انبار در قبرستان سابق سنادره سمنان واقع است. سردر آن ساده و طاق گهواره‌ای آن از گچ پوشانده شده و منبع اصلی آن از خشت و گل درست شده است. آب‌انبار بیابانک این آب انبار در روستای بیابانک واقع است، دارای سر در آجری ساده و منبع آب پله ای مدور آجری است. آب‌انبار لاسجرد این آب‌انبار در روستای لاسجرد در کنار راه اصلی و ارتباطی به روستا واقع است و دارای منبع آب خشتی و گلی پله مانند (کوتاه) مدور و طاق آبگیری کوتاه است. آب‌انبار سرخه آب‌انبار باستانی سرخه که در خیابان عاشورا در شهر سرخه قرار دارد بزرگ‌ترین، زیباترین و مهمترین آب‌انبار این شهر است که براساس معماری سنتی خاص ناحیه کویری با گنبد عظیم مخروطی تا بالای منبع آن پله‌های مدوری احداث شده است. بر بالای گنبد آن بادگیری کوچک برای عبور جریان هوا به چشم می‌خورد. از مدخل ورودی آب‌انبار که اکنون بسته است، تا شیرهای آب بیش از چهل پله وجود دارد. قدمت این آب‌انبار را بیش از چهار قرن تخمین زده‌اند. آب‌انبار گرمسار بزرگترین آب‌انبار شهرستان گرمسار است که از بناهای بسیار جالب این ناحیه به شمار می‌رود. این آب‌انبار در ضلع شمالی مسجد جامع گرمسار بنا شده است. منبع بزرگ و اصلی آن به صورت گنبد پله‌ای مدور آجری در داخل کوچه قرار دارد که به صورت میدان‌گاهی درآمده است. تعداد پله‌های مدور آن از ابتدای زمین تا ابتدای بادگیر 24 پله است. ژرفای آبگیر آن در حدود 14 متر بود که به مدت پنج ماه از سال آب آشامیدنی اهالی شهر و حومه آن را تأمین می‌کرد. سر در بزرگ و طاق گهواره‌ای آب‌انبار مذکور در سمت بازار بود که اینک مسدود شده است. سایر آب‌انبارهای تاریخی موجود در سطح استان شامل آب‌انبار جهادیه (شاهجوی) در سمنان، آب‌انبار حاجی شیخ در خیابان ابوذر سمنان ، آب‌انبار علی‌آباد در گرمسار، آب‌انبار کوشک در گرمسار، آب‌انبار ده‌نمک در روستای ده‌نمک گرمسار، آب‌انبار رستم‌آباد در روستای رستم‌آباد گرمسار می‌شوند. (از سایت خبری "میراث آریا" / chtn.irدسته‌بندی حمام و آب انبارها کلید‌واژه گذریآب‌انبارهایتاریخیاستانسمنان81K بازدید
شهر زیرزمینی کاریزحمزه مرادیحمزه مرادیشهر زیرزمینی کاریزشهر زیر زمینی کاریز در جزیره زیبای کیش واقع شده است
حمام قجرمظفر کشاورزمحمدیانمظفر کشاورزمحمدیانحمام قجر
آب انبار سنتی کیشجمال زعیمی یزدیجمال زعیمی یزدیآب انبار سنتی کیشآب انبار پنج بادگیر کیش جهت جمع آوری آب های سطحی در محل یك آب انبار باستانی در محدوده شهر حریره در نزدیكی مجموعه درخت سبز
کاریز (شهر زیرزمینی )جزیره کیشجمال زعیمی یزدیجمال زعیمی یزدیکاریز (شهر زیرزمینی )جزیره کیشقنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کرده است.
کاریز جزیره کیشجمال زعیمی یزدیجمال زعیمی یزدیکاریز جزیره کیشقنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کرده است.
حمام خان در یزدسمانه زارعیسمانه زارعیحمام خان در یزدحمام خان در بافت بازار یزد
برکه آبعبدل شعبانیعبدل شعبانیبرکه آببرکه محل ذخیره آب شیرین در روزگاران نه چندان دور و در برخی از مناطق جنوبی هم اکنون هم مورد استفاده است
گلپایگان. گرمابه ی تاریخی رباط آحسینسید محمد حسین ماهریسید محمد حسین ماهریگلپایگان. گرمابه ی تاریخی رباط آحسینگرمابه رباط آحسین گلپایگان از نادر گرمابه های تاریخی مربوط به عهد قاجار ایران است که هنوز (به صورت زنانه) مورد استقاده قرار می گیرد.
آب انبار قلعه پرتغالی های جزیره هرمزجمال زعیمی یزدیجمال زعیمی یزدیآب انبار قلعه پرتغالی های جزیره هرمزیکی از قسمتهای سالم قلعه میباشد (به نسبت دیگر قسمتها)
حمام فین هرمزگانعبدل شعبانیعبدل شعبانیحمام فین هرمزگانحمام فین در سال 1383 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 11476 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید
حمام تاریخی روستای لکانتقی قاسمیتقی قاسمیحمام تاریخی روستای لکانروستای لكان در دامنه غربی كوه الوند قرار گرفته كه به لحاظ شرایط اقلیمی خاص از قدمت تاریخی برخوردار است. از مهم ترین آثار تاریخی به جا مانده از آن حمام آن روستا است
حمام خانی بستکعبدل شعبانیعبدل شعبانیحمام خانی بستکحمام خانی بستک پیشینه آن از دوره قاجار ذکر کرده اند
حمام مریانمنصور غفارزادهحمام مریانحمامی در ییلاقات تالش
محل شهادت امیر کبیرعبدل شعبانیعبدل شعبانیمحل شهادت امیر کبیرحمام فین کاشان . حوضچه محل حمام گرفتن . که شد محل شهادت امیر کبیر
حمام تاریخی روستای لکانتقی قاسمیتقی قاسمیحمام تاریخی روستای لکانروستای لكان در دامنه غربی كوه الوند قرار گرفته كه به لحاظ شرایط اقلیمی خاص از قدمت تاریخی برخوردار است. از مهم ترین آثار تاریخی به جا مانده از آن حمام...
پیام قربانیپیام قربانیحمام شیخ بهایی در میانهدر بین روستای گوگ تپه میانه و روستای چروک در اطراف شهر ماه نشان زنجان روستایی به نام اعلن وجود دارد.در این روستا حمامی شبیه حمام شیخ بهایی وجود دارد ک...
آب انبار های ندوشنزینلی ندوشن آب انبار های ندوشنآب انبارشاه : این آب انباردرمحله پایین یا توده در کنار مسجد جامع ندوشن واقع شده است که قدمت آن را به عصرصفوی نسبت می دهند . راه پله وورودی آب انبا...
آب انبار تاریخی روستای سفید شهر (کاشان)محمد رفیعیمحمد رفیعیآب انبار تاریخی روستای سفید شهر (کاشان)باسلام وعرض ادب خدمت عزیزان :در گذشته دور در زمان حکمرانی شاه عباس صفویی جهت رفاه حال کاروانها وخراجگذان دولتی از شرق تا غرب هسته مرکزی ایران کاروانس...
نمای از آب انبار تاریخی سفید شهر (کاشان)محمد رفیعیمحمد رفیعینمای از آب انبار تاریخی سفید شهر (کاشان)این شهر دارای دو اب انبار تاریخی میباشدکه فقط یکی از آن باقی مانده است که در محله دروازه سفید شهر از حومه آران وبیدگل شهرستان کاشان میباشد که در مسیر ...
آب انبار کاروان سرا دوره صفویحسن صفریحسن صفریآب انبار کاروان سرا دوره صفویاین آب انبار به همراه کاروانسرا ، حمام و بازار ، یک مجموعه فرهنگی را تشکیل می دهند . عناصر معماری بنا شامل سر در ورودی ، پلکان ، پاشیر و مخزن است . سر...
حمام چهارفصلفرزانه حمام چهارفصلنای حمام چهار فصل در ضلع شرقی خیابان شاهپور ( دکتر بهشتی ) قرار دارد و مربوط به دوران قاجاریه است. بنیانگذار این بنا شخصی به نام حاج محمد خوانساری ...
گرمابه چناسكعباس رضائی گرمابه چناسكگرمابه چناسك كه قدمتش به دوره قاجاریه می رسه و جزء آثار ثبت شده ملی قرار گرفته شده است.
حمام گنجعلی‌خان - کرمانمریم پورمحسن حمام گنجعلی‌خان - کرمانیکی از مهمترین بناهای مجموعه، حمامی است که در ضلع جنوب میدان و در میانه بازار بزرگ کرمان واقع است و در سال 1020 قمری ساخته شده و معمار آن سلطان محمد، ...
طولانی ترین قنات یا كاریز جهانهادی کراییهادی کراییطولانی ترین قنات یا كاریز جهانطولانی ترین کاریز جهان و عمیق ترین چاه مادر در شهرستان گناباد قرار دارد که تاریخ کندن آن به دوره هخامنشی و یا قبل از آن می‌رسد. ایرانیان باستان در چند...
جام وجمال در گنجعلی خانع بهنام رادع بهنام رادجام وجمال در گنجعلی خانجام وجمال در گنجعلی خان
آب انبار شش بادگیری یزدحامد حیدری حامد حیدری آب انبار شش بادگیری یزدآب انبار شش بادگیری یزد واقع در دروازه قصابها
آب انبار هفت بادگیریسعید موحدیسعید موحدیآب انبار هفت بادگیریآب انبار هفت باد گیری روستای حسین آباد در نزدیکی حجت آباد این آب انبار دارای دو مخزن ودو ورودی و برای هر کدام سه باد گیر مجزا و یک باد گیر مشترک (هف...
آب انبار شش بادگیریسعید موحدیسعید موحدیآب انبار شش بادگیریبرای شهرهای کویری همچون یزد ارزش آب بیش از هر جای دیگر احساس می شود. در این شهر بیش از 75 آب انبار وجود دارد. این آب انبار دارای شش بادگیر می باشد و 1...
سقاسعید موحدیسعید موحدیسقاسقا به معنی آب آور عکس مربوط به مجسمه برنزی پیر مرد سقای یزدی در میدان امیر چقماق و در نمای پشت سر آب انبار پنج باد گیری مجموعه امیر چقماق که در سالها...
آب انبار مجموعه وزیر حجت آباد سعید موحدیسعید موحدیآب انبار مجموعه وزیر حجت آباد مجموعه وزیر شامل حمام-اب انبار -بازار- عمارت خان-قنات وباغ و...در کنار جاده اصلی تهران -بندر عباس 20 کیلو متری شهر یزد کنار مسجد حجت اباد (رضوان شهر) ...
مجموعه رختشویخانهفاطمه وفائیان مجموعه رختشویخانهرختشویخانه پیش از این که تبدیل به بنای زیبای فعلی شود محلی بوده است در پرتراکم ترین منطقه شهر که زنان از آن برای شستن رختهایشان استفاده می کرده اند. ب...
حمام تاریخی مریانسید مجتبی شهیدیحمام تاریخی مریانآق اولر از جمله مناطق ییلاقی در کوهستانهای تالش می‌باشد که آب و هوا و مناظر طبیعی خوشی دارد. علاوه بر زیبایی های طبیعی این منطقه ارزش تاریخی هم دارد. ...
مجموعه تاریخی وکیل (شیراز)محمد ارجمندیمحمد ارجمندیمجموعه تاریخی وکیل (شیراز)حمام وكیل از بناهای دوران كریم خان زند (1172-1193) در شیراز است كه به دستور وی در محله میدان شاه، جنب مسجد وكیل (خیابان طالقانی) ساخته شد. این ...
چاه سنگیبابک ارجمندیبابک ارجمندیچاه سنگیچاه سنگی در دامنه كوه رحمت (تخت جمشید- پارسه - پرسپولیس) از دوران هخامنشی كه در طول عمر 2500 ساله خود كاملا سالم مانده است.