باستان‌شناسی زیر آب چیست؟

برای باستان‌‌شناسانی که خشکی‌ها و قشر ابتدایی زمین محل کاوش ‌و کندوکاش‌های تحقیقاتی است، بزرگترین تهدید و خطر، توسعه شهرها و انبوه‌سازی‌های روزافزونی ...

ز.ر يكشنبه 27 شهريور 1390 | 14 سال پیشبرای باستان‌‌شناسانی که خشکی‌ها و قشر ابتدایی زمین محل کاوش ‌و کندوکاش‌های تحقیقاتی است، بزرگترین تهدید و خطر، توسعه شهرها و انبوه‌سازی‌های روزافزونی است که در حال گسترش در سراسر جهان هستند. در این میان باستان‌شناسان زیر آب نیز باید مراقب جزر و مد دریاها و امواج خروشانی باشند که بخشی از این دنیای پر رمز و راز را تشکیل می‌دهند، زیرا مسوولیت اصلی آن‌ها محافظت و کشتی‌ شکسته‌ها و اشیا غرق شده در مقابل این تغییرات است. هر کدام از کشتی شکسته‌های مجود در اعماق دریاها بخشی از تاریخ تمدن بشر را تکشیل می‌دهند، کشتی‌هایی همراه با توپ‌های جنگی،‌ ظروف و محموله‌های باری و گنجینه‌های تاریخی. گنجینه‌هایی که دریا تمایل و اشتیاق چندانی به بازگرداندن آن‌ها ندارد. این خواست‌ها و اجابت نکردن‌ها همان داستان باستان‌شناسی زیر آب است. ناکامی و کامروایی، دو مقوله نسبی در باستان‌شناسی زیر آب به شمار می‌روند. ناکامی‌های مربوط، متوجه افرادی است که همراه با کشتی‌ها غرق شده و تمام متعلقات خود از جمله جان و زندگی خود را در این زمان از دست داده بودند، اما این تکه چوب‌های غرق شده و تمامی آثار همراهشان، بعدها وسیله کامروایی نسل‌های بعد از خود شده و تصویری روشن از گذشته‌های دور را برای آن‌ها خلق می‌کنند. در این حوزه، هر منطقه معرف لحظه‌ای متوقف مانده یا منجمد شده در زمان است و هر شی و اثر شناسایی شده در آن نیز بخشی از یک منطقه باستان‌شناسی وسیع و سه بعدی محسوب می‌شود که به رغم گذر زمان، همچنان ماندگاری خود را حفظ کرده است. در این میان اگرچه باستان‌شناسان می‌دانند هیچگاه قادر به کامل کردن و به شکل اولیه درآوردن آثار کشف شده نیستند اما با تجزیه و تحلیل یافته‌های خود و قرار دادن پازل‌های به دست آمده در کنار یکدیگر، رفته رفته به خود را به شکل ابتدایی کشتی‌ها، پیش از غرق شدن آن‌ها نزدیک می‌کنند. هریک از این کشتی‌ شکسته‌هاف داستانی ویژه و منحصر به فرد داشته و در نوع خود دنیایی غیرقابل جایگزین و درعین حال بسیار ظریف از زمان خود را بیان می‌کنند جستجو برای کشف کشتی‌شکسته‌های غرق شده قدمتی به درازای تاریخ داشته و در اعصار گوناگون بارها صورت گرفته است. می‌گویند اسکندر مقدونی، در زمانی که ملوانان رومی در حال بیرون کشیدن محوله‌های یک کشتی شکسته در عمق 20 متری از آب‌های جنوب فرانسه بودند، برای به دست آوردن یک زنگ به درون آب پرید و با این کار مشهور شد. «هانس هاس» و «ژاک کوستو» اولین افرادی بودند که در دهه چهل از کپسول‌های اکسیژن برای غواصی زیر آب استفاده کرده بودند. در آن زمان اگرچه، کشتی شکسته‌های بسیاری در سراسر جهان کشف شده بود، اما هنوز اطلاعات و دریافت‌های اندکی از ویژگی‌های باستان‌شناسی این آثار در اختیار باستان‌شناسان و محققان قرار داشت. این نقیصه در سال 1960 توسط یک باستا‌ن‌شناس جوان به نام «جورج باس» رفع شد. کاوش‌های زیر آب او همراه با مکتشفی به نام « پیتر تروکمورتون» در خلیج «گلیدونیا» در ترکیه در کشف یک کشتی شکسته عصر برنز، مراحلی تازه از باستان‌شناسی زیر آب را روشن ساخت. او با مهارتی کامل در اینگونه کاوش‌ها نشان داد، جستجوهای باستان‌شناسی در زیر آب نیز می تواند بدون هیچگونه نقصی همچون کاوش‌های زمینی انجام گیرد. تیم باستان‌شناسی «باس» در حال حاضر، در پی بیرون کشیدن یک کشتی عصر برنز متعلق به قرن چهاردهم پیش از میلاد از آب‌های منطقه «الوبورن» ترکیه است. اگرچه از آن زمان تاکنون، تجهیزات و فناوری‌های پیچیده‌تر و به روز‌ تری در اختیار آن‌ها قرار گرفته اما اصول و روش جستجو در زیر آب همچنان بدون تغییر مانده است. این روش تاکنون کشتیهای غرق شده بسیاری از دوران کلاسیک را در اعماق دریای مدیترانه بیرون کشیده که از آن جمله می‌توان به یک کشتی رومی همراه با 6هزار کوزه در نزدیکی بندر مارسی اشاره کرد. اما اکتشاف و بیرون کشیدن آثار غراق شده، تمامی مراحل مربوط به باستان‌شناسی زیر دریا نیست. مهمترین و و به نوعی سخت‌ترین مرحله آن مربوط به نگهداری آثار در خشکی است. اگرچه در بیشتر مواقع اشیا باستانی در شرایط بسیار سالمی در زیر آب کشف می‌شوند، اما در حقیقت این آثار بسیار شکننده و بی‌ثبات هستند و تمهیدات و روش‌هایی ویژه برای حفاظت از آن‌ها مورد نیاز است. این اشیا به مجرد بیرون کشیده شدن از آب و قرار گرفتن در معرض هوا و نور به سرعت رو به فرسایش و تخریب شدن قرار می‌گیرند، اجسام فلزی به سرعت خورده شده و آنچنان حرارتی می‌گیرند که نمی‌توان تماسی با آن‌ها داشت و اشیا چوبی نیز که به نظر در شرایط خوبی در زیر آب قرار داشتند در صورت خشک شدن کاملا خاکستر می‌شوند. با این وجود باید گفت اشیایی که از دریا خارج و در سطح زمین قرار می‌گیرند، باید از همان لحظه نخست آشنایی با محیط خشک روی زمین بلافاصله مورد حفاظت قرار گیرند. (از "میراث آریا / chtn.irکلید‌واژه باستان‌شناسیزیرچیست81K بازدید