کشف فنجان نماهای کهن، بدست پژوهشگران محلی در بلوچستان

نخستین روزهایی که ما بر روی فنجان نماهای ایران مطالعه و بررسی داشتیم(حدود بیست سال پییش)؛ کمتر کسی در ایران بود (بجز دوست عزیزم، جناب جمال لحافیان در کردستان)؛ که از ارزش، اهمیت و قدمت بسیار زیاد سنگ نگاره ها اطلاع داشته باشد. فقط در نواحی کازرون مردم محلی به نمونه هایی خاص ازآنها جوغن می گفتند و اطلاعاتی در حد آداب و رسوم محلی خود داشتند. در یک دهه ی گذشته هم در کلام افرادی که به دنبال دفینه بودند؛ در قالب جوغن معرفی شدند؛ که آنهم اصلا مبنی علمی نداشته است. هرچند که هنوز دانشگاه ها و دیگر محافل باستان شنا

محمد ناصری فردجمعه 26 آبان 1402 | 6 ماه پیش نخستین روزهایی که ما بر روی فنجان نماهای ایران مطالعه و بررسی داشتیم(حدود بیست سال پییش)؛ کمتر کسی در ایران بود (بجز دوست عزیزم، جناب جمال لحافیان در کردستان)؛ که از ارزش، اهمیت و قدمت بسیار زیاد سنگ نگاره ها اطلاع داشته باشد. فقط در نواحی کازرون مردم محلی به نمونه هایی خاص ازآنها جوغن می گفتند و اطلاعاتی در حد آداب و رسوم محلی خود داشتند. در یک دهه ی گذشته هم در کلام افرادی که به دنبال دفینه بودند؛ در قالب جوغن معرفی شدند؛ که آنهم اصلا مبنی علمی نداشته است. هرچند که هنوز دانشگاه ها و دیگر محافل باستان شناسی درایران، در قلمرو بیست سال پیش خود همچنان ایستاده اند. جوانان پژوهشگر( جناب آبتین)، فنجان نماهای کهن و منحصر بفردی در جنوبی ترین نقطه ایران ( مرز شهرستان لامرد و بستک) کشف و معرفی کردند و در شمال ایران ( گیلان) دوست گرامی جناب انصاری تلاش و زحمت در معرفی فنجان نماهای کهن داشتند و این بار کشف فنجان نماهای کهن و مسحور کننده ای در شرق ایران، بدست دوست گرامی و پر تلاشمان جناب جعفری مقدم در بلوچستان صورت گرفته؛ که جای بسی سپاسگزاری دارد. هرکدام از فنجان نماهای نامبرده شده در نوع خود در ایران و جهان کم نظیرهستند و برای باستان شناسان هنرهای صخره ای دنیا بسیار جذاب و واکنش برانگیز بوده است. فنجان های کشف شده؛ بدست دوست گرامی جناب جعفری مقدم، بر روی یک تخته سنگی به طول سه و نیم متر وعرض حدود دو متر است؛ که یکصد وسیزده فنجان نما در اندازه های گوناگون بر آن ایجاد شده؛ که محل کشف آن در بیابان ها و در حاشیه یک رود خانه در اطراف ایـرانشــهـراست. تصور کنید در آن واحد، ده ها نفر که بیشتر آنها بانوان بوده اند؛ بر روی این تخته سنگ بزرگ نشسته اند و هر کدام با فنجان نماها در حال عصاره گیری گیاهان، خرد کردن ساقه و دانه خشگ گیاهان و له كردن بنه یا کوبش دانه آنها باشند؛ واقعا چه صحنه ی زیبایی بوده است. فنجان نماهای اینجا احتمالا کاربرد عصاره گیری و کوبش دانه ها داشته اند. بلوچستان سرزمین خنجك، بنه يا پسته وحشي و به اصطلاح مردم محلي و زبان بلوچي «گون» يكي از گونه هاي گياهي منحصر بفرد اين منطقه است. این فنجان نماها شاید بیشترین کارکردشان در گذشته های دور کوبیدن هسته بنه یا جدا کردن میوه بنه از هسته ی آنها بوده است. مغز ميوه بنه رسيده را پس از آسياب يا له كردن؛ در آب جوش ريخته و غذايي به نام آب بنـــه درست مي کرده اند. البته در گذشته های دور، عصاره گیری ازگیاه هوم برای اجرای مراسم هیومه، هم امری مرسوم بوده؛ که ردپای کهن آن بر روی سفال انیمیشن شهر سوخته نیز دیده می شود. شاید عمر این فنجان نماها به دوران پیش از یک جا نشینی انسان در آن سرزمین برسد و به زبان ساده، اینجا آشپزخانه ی مردمانی بوده که در این جا می زیسته اند. فنجان نماهای کهن با زیست و ادامه زندگی مردمان باستان ارتباط تنگاتنگ داشته است. به احتمال قوی اطراف این محل یک زیستگاه کهن بوده؛ که ادامه مطالعات می تواند مهر تایید یا رد بر آن بزند. کشف این فنجان نماهای کهن در بلوچستان، فصل جدیدی بر بازشدن عرصه هایی بسیار کهن تر از آن چیزی است؛ که تاکنون معرفی شده است. در پایان، این کشف ارزشمند را به جناب حامد جعفری مقدم و مردم بلوچستان تبریک می گوییم و از تلاش های بی وقفه ی آن پـــــژوهشگــــــر عزیز سپاس فراوان داریم. با احترام- محمد ناصری فرد کلید‌واژهفنجان نماهای کهنبلوچستان54 بازدید